خلاصة:
منظومۀ حماسۀ دینی انتقامیه/ ضریرنامه از طغانشاه ابن نظام قمی شاهرودی یکی از نمونههای شاخص حماسۀ دینی در ادب پارسی است که در قرن نهم هجری دربارۀ انتقام ضریرخزاعی، محمّد حنفیّه، مسیّب، طغان، عمر بن علی، فضلِ جعفر و دیگر پهلوانان از یزید، عمر سعد، یعقوب عسقلانی، شاه حلب و دیگر حامیان یزید سروده شده است. ماجرای منظومه از رسیدن کاروان اسیران کربلا به شهر عسقلان آغاز میگردد و با نجات امام سجاد (ع) و کاروان کربلا از چنگ یزید و نهایتاً با مرگ یزید خاتمه مییابد. بررسی دستوری این منظومه برای شناختن بیشتر زبان حماسی این منظومه و دیگر منظومههای دینی سودمند است. با بررسی موارد دستوری و مصداقهای آن، لایه های زبانی و محتوایی بیشتری از این اثر به دست میآید. در این پژوهش، نخست دربارة حماسه، حماسۀ دینی و علل پیدایش و نمونههای آن و نیز دربارۀ ابننظام و منظومهاش سخن گفتهایم و پس از معرّفی مختصر ضریرنامه، برخی نکات دستوری این اثر با ذکر شواهد بررسی شده است. با ذکر این موارد پی میبریم که کهنگی سبک در آن، کاملاً مشهود است و یکی از حماسه های برجستۀ دینی به حساب میآید که از نظر بافت داستان، استحکام الفاظ، زبان مناسب و ساخت دستوری ، شایستگی توجهی بیشتر دارد.
The poem of the religious epic of Revenge / Zareernameh by Taghan Shah Ibn Nizam Qomi Shahroudi is one of the prominent examples of the religious epic in Persian literature, which in the 9th century of Hijri is about the revenge of Zareer Khozai, Muhammad Hanafiya, Musayib, Taghan, Omar Bin Ali, Fazl Jafar and other heroes from Yazid. Omar Saad, Yaqub Asqlani, Shah Aleppo and other Yazid supporters were written. The story of the poem begins with the arrival of the caravan of prisoners of Karbala to Ashqlan and ends with the rescue of Imam Sajjad (a.s.) and the caravan of Karbala from Yazid's grip and finally with Yazid's death. Examining the grammar of this poem is useful for knowing more about the epic language of this poem and other religious poems. By examining grammatical cases and its examples, more linguistic and content layers are obtained from this work.In this research, firstly, we have talked about epic, religious epic and its causes and examples, as well as about Ibn Nizam and his system, and after a brief introduction of Dharirnameh, some grammar points of this work have been examined by citing evidence. By mentioning these things, we realize that the old style is quite evident in it, and it is considered one of the prominent religious epics, which deserves more attention in terms of story texture, strong words, appropriate language, and grammatical structure.
ملخص الجهاز:
com@torabialiasghar٨٨ اطلاعات مقاله چکيده منظومۀ حماسـۀ ديني انتقاميه / ضـريرنامه از طغان شـاه بن نظام قمي شـاهرودي يکي از نمونه هاي شـاخص حماسـۀ ديني در ادب پارسي است که در قرن نهم هجري دربارة انتقام ضرير خزاعي ، محمد حنفيه ، مسيب ، طغان ، عمر بن علي ، فضـل جعفر و ديگر پهلوانان از يزيد، عمر سـعد، يعقوب عسـقلاني ، شـاه حلب و ديگر حاميان يزيد سـروده شـده اسـت .
در اين پژوهش حماسۀ ديني انتقاميه / ضريرنامه با توجه به اين که بر اساس تصحيحي که از مطابقت دادن نسخه هاي خطي ضريرنامه انجام داده ايم ، با ذکر شـواهد و شـمارة ابيات برخي از نکات زباني و دسـتوري و به ويژه مختصـات سـبکي و دسـتوري آن بررسـي ميگردد تا شـناخت بيشـتري از زبان حماسـي شـاعر، سـبک ، محتوا و معاني دقيق ابيات حماسـۀ ديني ضـريرنامه و دورة سرودن آن به دست آيد.
اهميت اين اثر از حيث دستوري چه اندازه است و ويژگيهاي دستوري اين منظومه تا چـه انـدازه مـيتوانـد بـراي پژوهشـگران دستور زبان فارسي و شناختن زبان حماسه هاي ديني مفيد باشد؟ ١-٢) پيشينۀ پژوهش در خصوص پيشينۀ اين پژوهش بايد اشاره کرد که «ضريرنامه / انتقاميه / انتقام نامه » طغان شاه قمي شاهرودي حماسه اي ديني است که پيش از تصحيح کنوني ما، تصحيحي از آن انجام نشده است .
١-٣) روش پژوهش با توجه به تصحيح منظومۀ ضريرنامه ، ابتدا به معرفي حماسه هاي ديني و نمونه هاي ديگر آن پرداخته ميشود و سپس با معرفي ضريرنامه و سرايندة آن ، ويژگيهاي دستوري مستخرج از سراسر اين منظومه که بيشتر مربوط به دستور تاريخي است و در زبان حماسي به کار گرفته ميشود و متأثر از شاهنامه فردوسي است ، ارائه ميگردد.