خلاصة:
جامعه مدنى یکى از بحث انگیزترین و پیچیدهترین مفاهیم و مباحث میباشد. برداشتهای آغازین، جامعه مدنی را وضعیتی مقابل وضع طبیعی و در نتیجه هرج مرج میدانست، در چنین برداشتی دولت با جامعه مدنی یکسان انگاشته شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی همانند چند دوره پیشین جامعه مدنی گسترش قابل ملاحظهای یافت. افزایش منازعات سیاسی بین گروهها و جریانات سیاسی و وقوع جنگ ایران و عراق و پیروزی جریانات اسلامگرا، فضای سیاسی و اجتماعی را به سمت انسداد برد. مقاله حاضر با هدف بررسی موانع حقوقی تحقق جامعه مدنی در جمهوری اسلامی ایران می باشد. پژوهشگر به دنبال آن است که ضمن بررسی اصول و مبانی جامعه مدنی، اقدامات، نظرات، آراء و تفاسیر برخی نهادهای جمهوری اسلامی ایران را بر اساس قانون اساسی و قوانین دیگر بررسی، و علل عدم تحقق جامعه مدنی مطلوب در ایران را تحلیل نماید. نتایج نشان داد که رسیدن به یک جامعه مدنی قدرتمند دارای شرایط زیر است: وجود شرایط و مقررات قانونی که به گونه ای موثر از شهروندان در برابر اعمال سلیقه دولت محافظت کند؛ وجود گروه های همسو غیر دولتی که سازماندهی قدرتمند دارند و اجازه نمی دهند کسانی که ابزار حکومت و تحمیل را در اختیار دارند از قدرت خود سوء استفاده کنند؛ وجود تکثرگرایی متعادل در میان گروه های همسو جامعه مدنی، به نحوی که هیچ یک نتواند سلطه مطابق را برقرار سازد. (در این مفهوم می توان گفت که در موقعیت هایی که ثروتمندان یا اتحادیه های کارگری بسیار قدرتمند و اقتدارطلب بر صحنه مسلطند شاهد جامعه مدنی ضعیفی هستیم.
Civil society is one of the most controversial and complex concepts and topics. The initial conceptions considered the civil society as a situation against the natural state and as a result of chaos, in such a conception, the government was considered the same as the civil society. After the victory of the Islamic revolution, as in previous periods, the civil society expanded considerably. The increase in political conflicts between groups and political currents and the occurrence of the Iran-Iraq war and the victory of Islamist currents led the political and social space to blockage. The purpose of this article is to examine the legal obstacles to the realization of civil society in the Islamic Republic of Iran. The researcher seeks to examine the principles and foundations of civil society, the actions, opinions, opinions and interpretations of some institutions of the Islamic Republic of Iran based on the constitution and other laws, and to analyze the causes of the non-realization of the ideal civil society in Iran. The results showed that reaching a powerful civil society has the following conditions: the existence of legal conditions and regulations that effectively protect citizens against the government's whims; The existence of aligned non-governmental groups that are powerfully organized and do not allow those who have the tools of government and imposition to abuse their power; The existence of balanced pluralism among the aligned groups of civil society, in such a way that none of them can establish the corresponding dominance. (In this sense, it can be said that in situations where the rich or very powerful and authoritarian trade unions dominate the scene, we see a weak civil society.
ملخص الجهاز:
ادبيات و پيشينه تحقيق اگر چه تا کنون درباره موانع تحقق جامعه مدني در ايران در ابعاد سـياسـي، اقتصـادي، اجتماعي و تاريخي آن (خصـوصـاً تا قبل از پيروزي انقلاب اسـلامي ايران ) سـخن رفته و مطالب بسـياري به رشـته تحرير درآمده است اما تاکنون با ديدگاه حقوقي به دوره انقلاب اسـلامي؛ پرداخته نشـده اسـت .
آثار و نوشـته هايي که تاکنون در باره ي جامعه مدني در ايران به رشته تحرير در آمده ؛ ميتوان به چند دسته تقسيم کرد: الف : منابعي که از منظر علوم اجتماعي به اين موضوع پرداخته و برخي از آثار اين حوزه به شرح ذيل است : ١- کتاب جامعه مدني ايراني: بسـترهاي نظري و موانع نوشـته مجيد محمدي.
با نظرداشـت تحليل از بحث مورد نظر که اهميت تاريخي وضـع قوانين مدني و تفکيک وجايب و مکلفيت هاي حکومت و مردم در آن مورد بررسـي و توضـيح قرار داده شـد بدرسـتي نشـان مي دهد که هيچ جامعه بدون وضـع قوانين مدني و تطبيق عملي آن نمي تواند سـير حقيقي رشـد و تکامل با حفظ حقوق بشـري و انسـاني در پرتو يک نظام سـياسـي بپيمايند زيرا قانون و دموکراسـي در جهت سـاختار يک جامعه مدني دو اصـل عمده و اسـاسـي تلقي مي گردد که بدون آن سـاختار جامعه مدني به هيچ صـورت ممکن نيسـت .