بررسی و تحلیل ادله قرآنی و فقهی مهرورزی نسبت به فرزندان با تاکید بر آثار روحی- روانی آن مقالة

هدف: پژوهش حاضر تلاش می‌‌کند ادله قرآنی و فقهی مهرورزی نسبت به فرزندان با تاکید بر آثار روحی- روانی آن را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد تا از رهگذر این بررسی‌ها حکم قرآنی و شرعی این مساله مبرهن گردد. مواد و روش‌‌ها: این پژوهش با روش مطالعات کتابخانه‌ای و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است که با مراجعه به متون قرآنی و روایی و علمی اطلاعات لازم به‌‌دست آمده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته‌ها: مطالعات نشان می‌دهند افرادی که به خود و دیگران مهر می‌ورزند، کمتر دچار اضطراب و شکست در موقعیت‌های فاجعه‌بار و تنش‌زا می‌شوند. مهرورزی سازۀ مهم در تعدیل واکنش افراد به موقعیت‌های تنش‌زا و نگران‌کننده است. خداوند متعال نیز در قرآن کریم بر مهرورزی تاکید فراوانی داشته است. مهرورزی نسبت به فرزندان در قالب‌هایی زیر می‌توان مشاهده کرد. شیردادن فرزند توسط مادر ("والو لد ت‌ یرضعن‌ اولـدهن‌ّ حولین‌ کاملین‌... ; (بقره‌، 233)؛ انتخاب همسر مناسب برای فرزندان: (و انکحوا الا ?یـمی‌ منکم‌ و الصّــلحین‌ من‌ عبادکم‌ و امآغ‌کم‌... ; (نور، 32)) تلاش برای نجات فرزندان از خطرهای جانی و اخلاقی‌: "ونادی‌ نوح‌ ابنه‌ وکان‌ فی معزل‌ یـبنی‌ّ ارکب‌ معنا ولا تکن مع‌ الکـفرین‌; (هود، 42) اصلاح و رشد گرایش‌های اعتقادی فرزند با پند و اندرز: "و اذ قال‌ لقمـن‌ لا بنه‌ی و هو یعظه‌و یـبنی‌ّ لا تشرک باللّه‌; (لقمان‌، 13) توجه به آینده فرزندان و امنیت آنها: "و اذ قال‌ ابر هیم‌ رب‌ّ اجعل‌ هـذا البلد ءامنا و اجنبنی و بنی‌ّ ان نّعبد الا ?صنام‌; (ابراهیم‌، 35) فراهم آوردن زمینه مناسب برای بازی و گردش فرزندان‌: "ارسله‌ معنا غدا یرتع‌ ویلعب‌ وانّا له‌ لحـفظون‌. " بررسی و تحلیل ادله قرآنی و فقهی بیانگر آن است که رحم بر فرزندان، روش تصابی، اکرام فرزند، بوسیدن فرزندان از انواع روش‌های مهرورزی والدین بر فرزندان در فقه تربیتی است که شامل مهرورزی واجب، حرام، مستحب می‌شود. رعایت عدالت بین‌ فرزندان در تمامی امور مربوط به آنها و از جمله مهرورزی و ابراز محبت بر والدین واجب بوده و ملاک این گونه رعایت عدالت دو شاخص «نیاز» و «ظرفیت» فرزندان است. با توجه به این دو شاخص، در جایی که نیاز و ظرفیت فرزندان با یکدیگر یکسان باشد عدالت‌ورزی به مساوات منجر می‌شود و در واقع، مساوات در مهرورزی واجب است و از دیگر مجوزهای تفاوت‌گذاری میان فرزندان، وجود مصالح مهم‌تر مانند احتمال فتنه میان فرزندان و نیز وجود حق برای یکی از فرزندان است. در این صورت تبعیض جایز و در واقع، ‌ عدالت در مهرورزی، واجب است. وجوب مهرورزی به منزله یک وظیفه در محدوده خانوادگی بر پدر و مادر «واجب کفایی» است و چون جایگزینی ندارد «واجب تعیینی» است. نتیجه‌گیری: نتیجه پژوهش این است که اهتمام والدین به مهرورزی با رعایت احکام فقهی آن به عنوان یک واجب «کفایی، تعیینی» جزو تکالیف الزامی خانوادگی آنهاست و مخاطب اکثر آیات و روایات وارده در این خصوص والدین هستند. بنابراین می‌توان گفت که مهرورزی یک تکلیف به الزام بیشتر بر والدین، مورد تاکید فقه تربیتی است.

Purpose: The present study tries to study and analyze the Qur'anic and jurisprudential evidences of kindness towards children with emphasis on its psychological effects in order to clarify the Qur'anic and Shari'a ruling of this issue through these studies. Materials and Methods: This research has been carried out by the method of library studies and in a descriptive-analytical manner, which has been obtained and analyzed by referring to Quranic, narrative and scientific texts. Findings: Studies show that people who love themselves and others are less likely to experience anxiety and failure in catastrophic and stressful situations. Compassion is an important construct in modulating people's response to stressful and worrying situations. God Almighty has also emphasized on compassion in the Holy Quran. Compassion for children can be seen in the following formats. Breastfeeding the child by the mother (والو لد ت‌ یرضعن‌ اولدهن‌ حولین‌ کاملین) ... (Al-Baqara, 233), choose a suitable partner for children (و انکحوا الا ?یمی‌ منکم‌ و الصلحین‌ من‌ عبادکم‌ و اماغ‌کم‌ ... (Noor, 32 )) trying to save the children from the dangers of life and moral " ونادی‌ نوح‌ ابنه‌ وکان‌ فی معزل‌ یبنی‌ ارکب‌ معنا ولا تکن مع‌ الکفرین‌ (Hud, 42) reform and development of denominational children with advice “و اذ قال‌ لقمن‌ لا بنه‌ی و هو یعظه‌و یبنی‌ لا تشرک بالله‌” (Luqman, 13) according to children's future and their security “و اذ قال‌ ابر هیم‌ رب‌ اجعل‌ هذا البلد ءامنا و اجنبنی و بنی‌ ان نعبد الا ?صنام” (Ibrahim, 35) providing Suitable for children to play and move around: “ارسله‌ معنا غدا یرتع‌ ویلعب‌ وانا له‌ لحفظون‌” Children are one of the types of parental affection for children in educational jurisprudence, which includes obligatory, forbidden, and recommended kindness. Observing justice between children is obligatory in all matters related to them, including loving and expressing love to parents, and the criterion for such observance of justice is the two indicators of "need" and "capacity" of children. According to these two indicators, where the needs and capacities of children are the same, justice leads to equality, and in fact, equality is obligatory in love, and among other permissions to differentiate between children, the existence of more important interests such as the possibility of sedition between children and There is a right for one of the children. In this case, discrimination is permissible and, in fact, justice in compassion is obligatory. The obligation of affection as a duty within the family is "obligatory sufficiency" for the parents, and since there is no alternative, it is "determinative obligatory". Conclusion: The result of the study is that parents' concern for love by observing its jurisprudential rules as an obligatory "sufficiency, determination" is one of their mandatory family duties and most of the verses and narrations in this regard are parents. Therefore, it can be said that compassion is a duty that is more obligatory on parents, emphasized in educational jurisprudence.