خلاصة:
رئالیسم جادویی از شاخصههای واقع گرایی در نیمه دوم قرن بیستم است که با درآمیختگی با خیال، ساختارهای واقعی را تغییر دادهاست. حسن کمال و غلامحسین ساعدی ازجمله پیشگامان این سبک داستان نویسی در ادبیات داستانی معاصر عربی و فارسی هستند. رمانهای المرحوم و عزاداران بَیَل از نمونه های برجسته این سبک داستان نویسی هستند که در این مقاله تلاش شده شگردهاى نویسندگان از منظر گزارههای رئالیسمجادویی، باروش توصیفی– تحلیلی براساس مکتب آمریکایی مورد بررسی قرار گیرد. لزوم شناخت درونمایه و عناصر رئالیسمجادویی باتوجه به مشکلات اجتماعى، فرهنگى و سیاسى دو کشور مصر و ایران و باتوجه به اسطورهها و باورها ضرورت پژوهش است. نتایج نشانگر آن است که نویسندگان از رئالیسمجادویی برای بیان مشکلات سیاسی و اجتماعی موجود در جامعه مصری و ایرانی استفاده نمودند. عنصر «سحروجادو»، «وهم و خیال»، پس از عنصر «واقعیت»، شالوده این دو داستان را تشکیل می دهد. زمینه گرایش هر دو نویسنده به سبک رئالیسمجادویی را باید در جنبههای روانشناختی شخصیتهای داستان آنان و ویژگیهای فردی مشترک آنان دانست. در المرحوم مؤلفههای رئالیسمجادویی؛ مانند «نمادسازی»، «رازگونگی»، «صدا و بو» حضوری پررنگ تر دارد و در عزاداران بَیَل، نمونه های بیشتری از عناصر «دوگانگی»، «اسطوره» و «صدا و بو» دیده میشود.
Magic realism is one of the characteristics of realism in the second half of the twentieth century. Kamal and Saedi are among the pioneers of this style. Al-Marhoum and Azadaran-e Bayal are prominent examples of this style. In this paper, the writer's methods are analyzed with a descriptive-analytical method based on the American school of thought. The need to know the content and elements of magical realism with regards to the social, cultural, and political problems of the two countries (Egypt and Iran), myths, and beliefs is the necessity of research in this respect. The results show that the authors used magical realism to express the political and social problems in their society. The element of "magic", "illusion", and "imagination", after the element of "reality", forms the foundation of these two stories. The background of both writers' tendency towards magical realism style should be considered through the psychological aspects of the characters in their stories and common individual characteristics. In Al-Marhoum, the components of magical realism; Such as "symbolization", "mystery", "sound and smell" have a more prominent presence, and more examples of the elements of "duality", "myth" and "sound and smell" can be observed in in this novel.
ملخص الجهاز:
در مجموع میتوان گفت: از میان رمانهای رئالیسمجادویی، در ادبیات داستانی فارسی عربی و فارسی این دو بیشتر از سایر آثار مشابه دربردارندۀ مؤلفههای رئالیسمجادویی است و به همین جهت برای بررسی تطبیقی مناسبتر، از آثار دیگر تشخیص داده شدهاند و یکی از وجوه تمایز این پژوهش با پژوهشهای مشابه در این است؛ که ضمن بررسی و مقایسه مهمترین مؤلفههای رئالیسمجادویی در دو رمان مورد پژوهش، ارتباط این مؤلفهها با مسائل سیاسی و اجتماعی و فرهنگی دو ملّت مصر و ایرانی در خلال آن به خوبی تبیین شدهاست.
خیاط کاخکی (1393) در پایاننامه خود رئالیسمجادویی در ادبیات داستانی معاصر ایران با تأکید بر عزاداران بَیَل ساعدی، رازهای سرزمین من رضا براهنی و رمان اهل غرق منیرو روانیپور مورد بررسی قرار داد و آن را نتیجه ترجمه رمانهای نویسندگان آمریکای لاتین وتأثیرپذیری ازادبیات آن دیار دانست.
ساعدی داستانهای عزاداران بَیَل را در رابطه با مردم روستایی بهنام «بَیَل» نوشته که از هشت داستان پیوسته باشخصیتهایی ثابت تشکیل شده و حکایت از مشکلات روستای بَیَل و زندگی دردناک مردم آن دارد و به اعتقاد برخی از محققان، نخستین اثر در داستاننویسی فارسی به این سبک است (حسینی،1381: 3-318).
از حاصل بررسی و مقایسه این بخش از پژوهش میتوان دریافت که هر دو رمان از ظرفیت بالایی برای نمادسازی برخوردارند و حسن کمال با نمادسازی توانسته آدمی را به منبع قدرتی برتر از مرتبه هستی پیوند دهد و در مقایسه با ساعدی از نمادهای بیشتری برای بیان مقصود خود بهره بردهاست؛ و این موضوع یکی از وجوه تمایز المرحوم با عزاداران بَیَل است.