خلاصة:
این نوشتار به مقایسه مردم سالاری دینی در اندیشه سیاسی آیت الله نایینی و امام خمینی می پردازد. مردم سالاری دینی یکی از پرسش های اساسی در ساحت فکر و اندیشه سیاسی ایران معاصر است. در نظام مردم سالاری دینی، محدوده نقش مردم را دین و آموزه های دینی تعیین می کند و مردم در متن دین و در چارچوب موازین دینی ایفای نقش می کنند. بررسی آراء و اندیشه های سیاسی آیت الله نایینی و امام خمینی در حیطه مردم سالاری نشان می دهد که این دو اندیشمند در میان علمای معاصر شیعه، گام های مهمی به سوی سازگاری دولت اسلامی با مبانی نظام های مردم سالاری نشان داده اند. در بطن آرای سیاسی این دو، درک معنایی خاص و بومی از مردم سالاری نهفته است که متناسب با آموزه های کلان دینی بوده است. ساختار اصلی هر دو اندیشه، بر قدرت و پشتوانه مردمی و دینی مبتنی است. همچنین از نظر شکلی، هر دو نظام به لحاظ تیوری در مجموعه نظام های مردم سالار دینی قرار می گیرند.
ملخص الجهاز:
بررسي آراء و انديشه هاي سياسي آيت الله نائيني و امام خميني در حيطه مردم سالاري نشان مي دهد که اين دو انديشمند در ميان علماي معاصر شيعه ، گام هاي مهمي به سوي سازگاري دولت اسلامي با مباني نظام هاي مردم سالاري نشان داده اند.
در حقيقت نائيني از سويي ، براي مردم و حق انتخاب آنان و آزادي هاي سياسي شان ارج و اعتبار فوق العاده اي قايل شده و معتقد است که آزادي قلم و بيان و مانند آن ، از مراتب آزادي خدادادي بوده و حقيقت اش عبارت از رها بودن از قيد تحکمات طاغوت هاست (نائيني ، ١٣٧٨: ١٢٣)؛ و از سوي ديگر، دخالت مردم در سياست را به اصل شورا و امر به معروف و نهي از منکر ارجاع مي دهد و معتقد است که اين حق عمومي را هيچ کس و هيچ اصلي نمي تواند نقض کند و يا در آن شبهه بيندازد (نجفي ، ١٣٧٣: ١٧١).
٥. نتيجه گيري نوشتار حاضر انديشه مردم سالاري ديني در ديدگاه امام خميني و آيت الله نائيني را به بحث و بررسي گذاشت و با نفوذ به لايه هاي زيرين متن انديشه اين دو سعي شد نسبت بين مشروعيت و نقش سياسي مردم سنجيده و مشخص شود.
بررسي آرا و انديشه هاي سياسي آيت الله نائيني و امام خميني در حيطه مردم سالاري نشان مي دهد که اين دو در ميان انديشمندان معاصر شيعه ، گام هاي مهمي به سوي سازگاري دولت اسلامي با مباني نظام هاي مردم سالاري نشان داده اند.