خلاصة:
در بررسی ساختار منطقه شهری آنچه اهمیت دارد، توجه به کارکرد مورد انتظار از این وجه است. در واقع ساختار مناسب، تبلور فضایی و عملکردی عوامل سازندة آن است که متضمن تعادل و کارایی بهینه می‌باشد. در این میان عدم شناخت ماهیت فضایی، انفعال و نقش‌آفرینی ضعیف جزء چالش‌های جدی سازمان فضایی مناطق شهر-محور ایران، به‌ویژه منطقه قزوین است. به این منظور پژوهش حاضر با هدف شناسایی ماهیت ساختاری-کارکردی منطقه شهری با روش فراتحلیل، سه مؤلفه اصلی ساختاری، کارکردی و تعاملی را استخراج نمود. برای بررسی مؤلفه‌های احصاء شده از روش‌های آماری گرافیک مبناء در برنامه Arc GIS استفاده شده است. تحلیل یافته‌ها نشان داد قلمرو کارکردی منطقه شهری قزوین براساس تحلیل جریان‌های آونگی، تقریباً منطبق بر قلمروی طرح مجموعه شهری است. تحلیل ساختاری منطقه شهری قزوین حاکی از تمرکز جمعیت و فعالیت در شمال شرق استان، به سمت کلانشهر تهران است. در تحلیل مؤلفه تعاملی، ارتباط قوی شهر قزوین با نقاط شهری و روستایی پیرامونی و ارتباط ضعیف با مناطق شهری میانی و جنوبی استان مشخص گردید. تحلیل کارکردی منطقه شهری قزوین نشان داد موقعیت پیرامونی منطقه شهری قزوین نسبت به تهران از یک سو و انفعال مدیریت محلی در سطح درون استانی از سوی دیگر باعث شد تا قزوین نتواند تعامل فعال با مراکز برون استانی پیرامون خود داشته باشد. بنابراین با تأکید بر یکپارچگی فضایی، ضرورت کاربست نگرش‌های نـوین مدیریتی مبتنی بر حکمروایی منطقه‌ای و هویت‌بخشی منطقه‌ای مطرح می‌گردد.
Paying attention to expected performance is highly important in studying the structure of metropolitan regions. An appropriate structure and spatial-operational crystallization are constructive factors that ensure equilibrium and optimal performance. In this regard, the lack of knowledge of spatial nature, passivity, and poor performance are among the critical challenges of the spatial organization of city-centric areas in Iran, especially Qazvin. Therefore, in this research, we used the Meta-analysis method and three basic components - structural, operational, and interactive - to recognize the structural-operational nature of urban regions. We used graphic-based statistical methods in ArcGIS to investigate the obtained components. The analysis results showed that Qazvin's operational territory nearly corresponds to the urban collection scheme territory according to pendulum streams. Structural analysis of the Qazvin urban region showed that population and activity concentration is in the northeastern province toward the Tehran metropolis. By investigating the interaction component, we determined a strong relationship between Qazvin and peripheral urban and rural regions and a weak relationship with middle and southern urban regions. Operational analysis of the Qazvin urban region shows that, on the one hand, the peripheral position of the Qazvin urban region towards Tehran, and, on the other hand, passive local management at the inter-provincial level results in a lack of active interaction between Qazvin and peripheral outer-provincial centers. Therefore, we emphasize spatial integrity and introduce the need to apply novel managerial approaches based on regional governance and regional identity.
ملخص الجهاز:
اما آنچه در روند پايتخت شدن تهران براي منطقه شهري قزوين اتفاق افتاد، غلبه فرآيندهاي بيروني و خلق ساختاري نامتعادل است که نه تنها گسست عميقي با کارکرد خود دارد بلکه با چالش هايي مانند: عدم تعادل در توزيع جمعيت و فعاليت (بابايي و ديگران ، ١٣٩٥: ٤٣، پوراحمد و ديگران، ١٣٩٤: ٥٩، اينانلو، ١٣٩٠: ٢٦، شريف زادگان و مومني ، ١٣٩٣؛ شورميج و بدري فر، ١٣٨٥: ٤٠)، نابرابريهاي فضايي، گسيختگي و اتلاف فضا، فشار به ظرفيت عرصه هاي اکولوژيکي محدود و عدم توجه به هم پيوندي و مرزبنديهاي عملکردي و به تبع آن مغفول ماندن شبکه جريانها در سازمان فضايي موجود که اين امر ناپايداري توسعه و عدم کارايي بهرهبرداري از فضا در پهنه منطقه اي قزوين موجب شده است .
در اين ارتباط صرافي (١٣٨٩، ١٣٧٩)، زبردست و اسدي (١٣٨٩)، مهدي زاده (١٣٨٣)، رفيعيان (١٣٩٠)، داداش پور (١٣٩٠)، يحيي پور (١٣٩٤)، اطاعت (١٣٩٥)، فرهاديان (١٤٠١) با تمرکز بر ابعاد ساختاري، کارکردي، مديريتي و زيست محيطي چالش هاي منطقه کلانشهري را مورد واکاوي قرار دادند.
ضريب مکاني LQ به تفکيک بخش هاي اصلي اقتصادي ١٣٩٠ {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} مأخذ: محاسبات نگارندگان در گام بعد براي شناخت مقياس کارکردي نقاط شهري استان قزوين از تحليل حوزه نفوذ براساس تعاريف قراردادي معاونت معماري و شهرسازي استفاده شده است (ن.
“Conceptions of the city-region: a critical review”, Journal of Urban Design and Planning, Vol. 161, Issue DP2, 51-60 23.
(
, 
, 
)
