باغ عباس‌آباد؛ عروس هزار داماد افتتاحية

باغ عباس‌آباد در شهرستان بهشهر، باغی صفوی است که بسان عروس زیبایی در دل جنگل و ارتفاع حدود 400 متری از سطح دریا و در خارج از منطقۀ شهری، دامن گسترانیده است. زیبایی طبیعی و چشم‌انداز بی‌نظیر مکان باغ، به‌رغم صعوبت دسترسی و ساخت‌وساز در آن، به حدی بوده است که شاه عباس صفوی رنج احداث باغ در این موقعیت را پذیرفته و پس از احداث، این عروس زیبا را از دید بسیاری از افراد مخفی کرده است، کما اینکه در نوشته‌های تاریخی توصیفی از ویژگی‌ها و فضاهای باغ نشده است. همنشینی جنگل بکر و طبیعی در کنار باغ رسمی با هندسۀ باغ‌سازی ایرانی و وجود دریاچه همچون نگینی در بخش جنوبی، بر زیبایی و آرامش وصف ناشدنی باغ افزوده است. پس از شاه عباس‌، به علت رهاشدن باغ و غلبۀ طبیعت، باغ رسمی در دل جنگل مدفون و تنها دریاچۀ زیبای عباس‌آباد و بقایای چارتاقی در میان دریاچه خودنمایی می‌کرد و جز اهالی روستاهای نزدیک کسی طالب این مکان نبود. این باغ در سال 1346 با وجود تأسیسات سد، ساختمان میان دریاچه و دیوارۀ آجری سد در لیست آثار ملی ثبت شد و خبری از آثار باغ رسمی نبود. داستان باغ به اینجا ختم نشده و پس از انقلاب و با بهبود دسترسی به منطقه، تدریجاً سر و کلۀ خواستگاران جدید1 پیدا شده و هر یک بخشی از عرصه و حریم آن را به کابین خود درآوردند، در دهۀ 70 با شروع کاوش‌ها در محدودۀ اطراف دریاچه، باغ رسمی از دل خاک سر برآورد و این عروس مجدداً به‌صورت تمام‌رخ عیان شد و آوازۀ باغ بیشتر بر زبان‌ها افتاد؛ علی‌رغم تمام ناملایماتی که در حق این مجموعۀ زیبا روا داشتند، توانست در سال 1390 به همراه هشت باغ ایرانی دیگر در لیست میراث جهانی یونسکو ثبت شود. پس از ثبت اثر در لیست میراث جهانی انتظار می‌رود تا تمامی سازمان‌ها اعم از دولتی و خصوصی؛ و ملی و بومی، در راستای حفظ ارزش‌ها و زیبایی‌های آن اثر گام بردارند، اما در مورد باغ عباس‌آباد، هر کدام بر آن بوده تا از این نمد برای خودش کلاهی بدوزد و فقط سر میراث فرهنگی در این میان بدون کلاه مانده است. تقلیل جایگاه و ارزش یک باغ منحصربه‌فرد، به مکانی برای گردشگری ابتذال2، استفاده صنفی، بهره‌مندی اقتصادی مقطعی برای گروهی خاص و در نهایت سهم‌خواهی هریک از این سازمان‌ها؛ به زودی این عروس زیباروی را به عجوزه‌ای پیر و فرتوت بدل می‌کند که خطر حذف آن را از لیست آثار جهانی به همراه خواهد داشت. ابتذال در مجموعه به حدی است که حتی گردشگران فرهنگی داخلی که به‌واسطۀ نام پرآوازۀ باغ عباس‌آباد به این مکان می‌آیند، رغبت پیاده‌شدن از اتومبیل خود را نیز نداشته افسوس‌کنان از بی‌تدبیری حاکم بر مجموعه، آن را ترک می‌کنند. از سال 1394 به بعد با خلع ید شدن سازمان میراث فرهنگی از بخش‌های گردشگری واقع در عرصه و اطراف دریاچه، موسوم به پارک جنگلی، متأسفانه اوضاع این اثر ثبت‌شده رو به وخامت گرایید و دخل و تصرف‌های زیادی در آن بدون توجه به ضوابط میراث جهانی انجام شد که هم چهرۀ زشتی به منظر فرهنگی مجموعه داده و هم سبب تخریب هرچه بیشتر آثار تاریخی در محدودۀ عرصه شده است. تیر خلاص زمانی به این مجموعه شلیک شد که در مرداد ماه 1401 با تصویب طرح جامع بهشهر از سوی شورای عالی شهرسازی و معماری و بدون استعلام از میراث فرهنگی، عرصۀ این مجموعۀ خارج شهری به شهر بهشهر الصاق و مدیریت آن در اختیار شهرداری قرار گرفته است، فعالیت‌های بدون مجوز، مجوزهای بدون ضابطه و حضور بدون کنترل گردشگران با انواع فعالیت‌های آسیب‌زننده به مجموعه پیامد دو تصمیم فوق‌الذکر بوده است. قطعاً ادامۀ این روند و ضعیف‌تر شدن ادارۀ میراث فرهنگی و پایگاه باغ جهانی، منجر به نابودی کامل مجموعۀ باغ عباس‌آباد شده و این عروس زیبا برای همیشه از بین خواهد رفت؛ وای اگر شاه عباس زنده بود!!.

Abbas-Abad Garden located in Behshahr county is a garden belonging to the Safavid era that is expanded in the suburban area representing a gorgeous bride in the heart of the forest at a height of about 400 meters above sea level. Its natural beauty with a picturesque landscape was so great that, despite being hard to reach area and the difficulty of operating construction, persuaded Shah Abbas Safavi to undergo building this garden in this area, as he kept it hidden from many people`s eyes after completion. In confirmation of this idea, it can be mentioned that there is no specification or description of the garden spaces available in the historical documents. Its vicinity to the untouched and natural forest next to the built-in garden according to the geometry of Iranian gardening and the existence of a lake in the southern part of it, similar to a precious gem, has increased the inexpressible beauty and calmness of the garden. After the reign of Shah Abbas, the garden was abandoned, and consequently, due to the dominance of natural events, the built-in garden was buried in the heart of the forestry area, as the precious lake of Abbas-Abad and the remains of Chartaghi in the middle of it were the only representatives of the garden, so that there was no request for this place except the residents of the neighboring villages. The garden was registered in the list of national monuments in 1967 despite the construction of a hydraulic dam in the area, and the presence of a building between the lake and the dam wall, with no trace of the remains of the built-in garden. The story of the garden did not end with this issue, and after the Islamic Revolution of Iran, by facilitating access to the area, new requests1 for this area gradually appeared, as each of the interested organs took possession of the property. In the 90s (70s SH) following the initiation of excavation operations around the lake, the built-in area of the garden appeared and came out of the ground, as this gorgeous bride thoroughly presented itself again, and the reputation of the garden became more and more popular. Despite of all the adversities that occurred to this magnificent area, eventually, it become possible to be registered in the UNESCO World Heritage List in 2011 together with eight other Iranian gardens. Following the registration, it was expected that all kind of organizations whether public or private, from national or domestic corporations, take their actions to protect the values and aesthetic aspects of this work; however, each organization was merely thinking about its interests to benefit from it; And meanwhile, it is only the Cultural Heritage of the country that has not benefited from it. Lowering the position and value of this unique garden to a place for vulgar2 or ‘negative tourism’, exploiting it for trade purposes, benefiting specific groups from it merely for short-term profitable targets, and requesting their share will eventually turn this gorgeous bride into a crone, old woman over time, which increases the risk of removing it from the list of the world works; the level of vulgarity in this area is so high that even the domestic cultural tourists who come to this place for the fame of Abbas-Abad Garden, have no desire to get off their cars, and leave the place regretfully for the careless approach is applied to this place. From the beginning of 2015 onwards, by disclaiming the cultural heritage organization of the country from the tourist areas of the place and around the lake, known as the forest park (Park-e Jangali), unfortunately, the situation of the garden as a registered work has been depreciated along with many intrusions in the location, inattention to the rules of the World Heritage, all have given an unpleasant appearance to the cultural landscape of the area and greatly destroyed the historical monuments in the area. The final shot was fired at this place following the approval of the Behshahr Master Plan by the ‘Supreme Council of Urban Planning and Architecture’ in August 2022, without consulting the Ministry of Cultural Heritage; as a result of this action, this sub-urban area was transferred to the jurisdiction of Behshahr city and its management was given to the municipality. The collection of unpermitted activities, unregulated authorizations, and unorganized presence of tourists coupled with harmful activities are the adverse outcomes of the two mentioned decisions. Certainly, the persistence of these activities, diminishing the power of Cultural Heritage, and the position of this world garden bring destruction to the Abbas-Abad Garden and this gorgeous bride will be lost forever. What would happen, if Shah Abbas was alive today!!