خلاصة:
از اوایل قرن سوم هجری زنان و مردان ایرانی با پذیرش اسلام به فراگیری و ضبط و
ثبت و آموزش احادیث معصومان (ع) پرداختند و از این رهگذر نام آورانی در این میدان
ظهور کردند. زن ایرانی به دنبال ایمان و اعتقادش به دین اسلام، از زمان تشرف به آن تاکنون
در یادگیری و یاددهی علوم و آگاهیهای حاصل از احادیث چهارده معصوم (ع) کوتاهی
نکرده است.
در این مقاله کوشیدهایم تا با استفاده از کتب رجال و اعلام، زنانی را که در فراگیری و
نقلوانتقال حدیث و علوم آن نقش بسزایی داشتهاند، معرفی کنیم. از این رهگذر، حدود
140 نام مشهور و مذکور در کتابها به دست آمده است، البته تعداد زنان عالم و فقیه ایرانی
بیش از این تعداد بودهاند، لکن به دلایلی در ضبط نام و احوال آنها کوتاهی شده است.
بررسی کتب تراجم و رجال نیز حاکی از تعداد بیشتر زنان عالم ایرانی است، اما چون در این
مقاله به مسئله حدیث توجه شده است، از آوردن نام بسیاری از بانوان عالم همچون
مریمبیگم مجلسی و مادرش زینب بیگم دختر شیخ محمد صالح مازندرانی که در شرح
حالشان مطلبی در خصوص حدیث یافت نشده، خودداری کردهایم.
ملخص الجهاز:
"ام الولید دختر ابوالعباس احمد بن مطهر مشهور به خطیب دلیجانی اصفهانی، از زنان دانشمند زمان خویش (قرن ششم) بود و برای روایت حدیث از بزرگان کسب اجازه کرد و افراد در حضور وی استماع حدیث کردند (ریاحی 1375: 117).
ضوءالصباح دختر ابوالعباس احمد بن مطهر مشهور به خطیب دلیجانی اصفهانی از زنان دانشمند زمان خویش (قرن ششم) بود و برای روایت حدیث از بزرگان کسب اجازه کرد و افراد در حضور وی استماع حدیث کردند (ریاحی 1375: 117).
لامعه دختر ابوالعباس احمد بن مطهر مشهور به خطیب دلیجانی اصفهانی از زنان دانشمند زمان خویش (قرن ششم) بود و برای روایت حدیث از بزرگان کسب اجازه کرد و افراد در حضور وی استماع حدیث کردند (ریاحی 1375: 117).
فاطمه دختر عبدالله بن احمد بن قاسم جوزدانی اصفهانی، محدثی متدین، با صلاحیت که در حدود سال 430 هجری یا قبل از آن بهدنیا آمد و از ابوبکر بن ربذة، معجم کبیر و صغیر طبرانی را تحدیث میکرد و در زمان خویش در روایت این دو کتاب و ______________________________ 1.
زلیخا دختر احمد بن محمدبن احمد اصفهانی، محدثی که از ابو محمد رزق الله تمیمی و ابوعبدالله قاسم بن فضل ثقفی و ابوالفوارس طراد زیبی و دیگران حدیث شنید و به سمعانی اجازه روایت داد و معمر مفید در سال 545 از او حدیث نوشته است (کحاله 1404: ج 2، 32).
فاطمه دختر ابوالخیر نیشابوری، محدثی متدین و باصلاحیت و عالم و فاضل بود که قبل از سال 460 هجری زاده شد و از قاضی ابومحمد عبدالله بن محمدبن علی تمیمی استماع حدیث کرد و در رمضان سال 538 در اصفهان زندگی را بهدرود گفت (کحاله 1404: ج 4، 56)."