خلاصة:
در این پژوهش یکی از نظام‌های تولید دست ساخته‌های سنگی دوران نوسنگی منطقه شرق مازندران برپایه کاوش‌های توق تپه در سال 1399 ه. ش. به صورت توصیفی-تحلیلی مورد مطالعه قرار گرفته است. بررسی فناوری، گونه شناسی و تاثیر معیشت بر شیوه به کارگیری فناوری‌ها و مطالعه چگونگی تولید دست ساخته‌های گوناگون در این محوطه، از مهم‌ترین اهداف و پرسش‌های این پژوهش در این تپه است. توق تپه در بخش مرکزی نکا و در پیرامون روستای اسکاردین واقع شده است. کوه‌های هوتوکش، که از مهم‌ترین منابع سنگ چرت در ایران هستند، در حدود 10 کیلومتری جنوب آن قرار دارند. دست ساخته‌های سنگی مکشوف از کاوش این محوطه از سنگ چرت ساخته شدهاند. این دست ساخته‌ها در محوطه ساخته نمی‌شده و بخشی از توالی تراش در خارج از آن انجام می‌شده است. با توجه به این که هیچ نمونه سنگ مادر تیغه در مجموعه مشاهده نمی‌شود، به نظر می‌رسد تیغه‌ها به صورت آماده به محوطه وارد شده و بیشتر، عمل پرداخت و یا فرم دهی نهایی برداشته‌ها در آن انجام می‌گرفته است. شواهدی چون: بزرگی سکوی ضربه، حباب ضربه دوگانه و پریدگی حباب ضربه نشان می‌دهند که فناوری مورد استفاده در صنایع سنگی توق تپه به شیوه ضربه مستقیم با چکش نرم و یا ضربه غیرمستقیم بوده است. از ویژگی‌های شاخص این مجموعه، فراوانی ابزارهای روی تراشه و کنگره دندانه دارها و کمبود خراشنده‌های (ناخنی و هندسی) و ابزارهای دارای جلای داس است. صنایع سنگی توق تپه به لحاظ ترکیب بندی فناوری، بیشترین شباهت را با صنایع سنگی میان سنگی غار کمیشان دارد. شیوه ساخت دست ساخته‌های سنگی دوران نوسنگی، دنباله شیوه ساخت دست ساخته‌ها در دوران میان سنگی کاسپی است و بنابراین، این مجموعه را می‌توان مربوط به دوران نوسنگی دانست. شیوه تامین معاش، تاثیر مستقیمی روی گونه، روش و فناوری ساخت دست ساخته‌ها دارد. مطالعه حاضر نشان داده است که به دلیل ظرفیت بالای محیط زیست منطقه موردمطالعه در تامین خوراک مورد نیاز جوامع پیش ازتاریخ، دگرگونی چشم‌گیری در گونه شناسی و فناوری ابزارهای نوسنگی این محوطه درراستای دگرسانی معیشت مبتنی بر تولید غذا مشاهده نمی‌شود.
In this article, the production systems of lithic artifacts during the Neolithic period of
eastern Mazandaran has been studied based on the 2020 excavation of Touq Tepe using
a descriptive-analytical approach. Examining the technology, typology, and the effect of
subsistence on applying methods of technologies and studying the production methods
of various artifacts were among this research project’s most important questions and
aims. Touq Tepe is located in the central district of Neka, near Hotukosh mountains,
one of Iran’s most important Chert sources. These artifacts were not locally made at
the site and part of the production sequence took place elsewhere. Since there was
no blade core in the assemblage, it seems that the blades came to the site in alreadyprepared
form and mostly retouching and finalizing processes of the debitages were
done at the site. Evidence such as a large striking platform, dual striking bulb, and
dented striking bulb indicates that the technology used in the Touq Tepe lithic artifact
was either direct percussion with a soft hammer or indirect percussion. Some of the
most important characteristics of the assemblage are the abundance of over-flake and
notched-denticulated tools and the shortage of scrapers (thumbnail and geometric) and
tools with sickle gloss. The lithic industry of Touq Tepe resembles the Mesolithic stone
industry of Komishan Cave regarding its technological composition. The production
method of the stone artifacts in the Neolithic was likely a continuum of the Caspian
Mesolithic period. The subsistence economy has a direct effect on the production method
of artifacts. Our study showed that due to the high environmental capacity of the studied
area in providing prehistoric societies with food, there was no dramatic change in the
typology and technology of lithic tools on the site despite the change of the subsistence
towards food production.
(
, 
, 
)
