خلاصة:
مشارکت سیاسی از مسائل علم سیاست و بنیادهای مهم سلامت اجتماعی و سیاسی قلمداد می‌شود و امری سهل و ممتنع است که مانعی کلان یا خرد می‌تواند حرکتش را متوقف کند یا عاملی شتاب‌زا بر سرعتش بیفزاید. فرضیۀ مقاله در پاسخ بدین پرسش که «سخن قرآن دربارۀ موانع مشارکت سیاسی و راهکارهای ارتقای آن چیست؟» این گزاره را مطرح می‌سازد که بر پایۀ مفروض، امکان ظرفیت‌سنجی مفاهیم سیاسی امروزین در قرآن مبتنی بر تفسیر موضوعی وجود دارد و با واکاوی دال و مدلول‌ها، می‌توان به‌طور عام و خاص دریافت که قرآن دراین‌باره سخن دارد و آن را ذیل محورهای ذهنی‌فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و برپایۀ قاعدۀ جری و تطبیق و نیز الغای خصوصیت اصطیاد نمود. براین‌اساس، مهم‌ترین مانع ذهنی‌فرهنگی، بسط بی‌جهت و بی‌ضابطۀ قلمرو دین است که عرصه را بر مشارکت سیاسی فعال می‌بندد و راهکار اصلی ارتقا نیز، بسط اعتدالی و به‌دور از افراط و تفریط قلمرو دین است. اختلاف و نزاع غیرهنجارمند مهم‌ترین مانع اجتماعی است که فضای نامنتظم و فتنه‌گون ایجاد می‌کند و راهکار مهم اجتماعی نیز توجه به مکانیزم‌های رفع اختلاف مانند صلح توسط داوران مرضیّ‌الطرفین است. مهم‌ترین مانع سیاسی، استبداد است؛ به‌ویژه اگر با دین آمیخته شده باشد و مهم‌ترین راهکار، افزایش ظرفیت سیاسی و ترویج مداراست. مهم‌ترین مانع اقتصادی نیز تبعیض است که در مقابل عدالت اقتصادی و اجتماعی می‌تواند مهم‌ترین راهکار اقتصادی افزایش مشارکت سیاسی باشد.
Political participation is regarded as a significant subject within political science and the foundational elements of social and political well-being. It is a complex matter with major obstacles that can either impede its progress or accelerate it. This article posits the question, "What does the Quran say about the barriers to political participation and strategies for its enhancement?" The assumption underlying this inquiry is that there is a potential for conceptualizing contemporary political concepts in the Quran based on thematic interpretation. By exploring the indicators and implications, it can be broadly and specifically understood that the Quran addresses this issue under the mental, cultural, social, political, and economic axes. The primary cultural obstacle is the unfocused and unregulated expansion of the religious domain, constraining active political participation. The main solution for enhancement lies in temperate expansion, avoiding extremes, and refraining from exploiting religious jurisdiction. Aberrant conflicts pose a significant societal obstacle, generating an irregular and tumultuous atmosphere, and a crucial social solution is to focus on conflict resolution mechanisms, such as mediation by unbiased arbitrators. The primary political barrier is tyranny, especially when intertwined with religion, and the key solution is to increase political capacity and promote moderation. The primary economic obstacle is discrimination, and the most crucial economic solution is working towards political participation through economic and social justice.
ملخص الجهاز:
فرضیۀ مقاله در پاسخ بدین پرسش که «سخن قرآن دربارۀ موانع مشارکت سیاسی و راهکارهای ارتقای آن چیست؟» این گزاره را مطرح می‌سازد که بر پایۀ مفروض، امکان ظرفیت‌سنجی مفاهیم سیاسی امروزین در قرآن مبتنی بر تفسیر موضوعی وجود دارد و با واکاوی دال و مدلول‌ها، می‌توان به‌طور عام و خاص دریافت که قرآن دراین‌باره سخن دارد و آن را ذیل محورهای ذهنی‌فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و برپایۀ قاعدۀ جری و تطبیق و نیز الغای خصوصیت اصطیاد نمود.
اما تمامی عوامل قوام جامعه، از جمله مشارکت سیاسی، مصون از موانعی در بستر اجتماعی نیستند؛ ازاین‌رو، توجه و رصد این موانع که می‌تواند مشارکت سیاسی را کم‌رنگ کرده یا به ضد خود تبدیل نماید و اعتماد سیاسی را دچار خلل سازد امری لازم است؛ براین‌اساس، در پی تحلیل برخی از مهم‌ترین موانع گوناگون فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مشارکت سیاسی با الهام از قرآن کریم به‌عنوان نمونه خواهیم بود؛ با این تذکر که شاید به‌طور کامل نتوان در این موضوع خاص میان عرصه‌های ذکرشده تفکیک کاملی برقرار کرد.
نکتۀ دیگر در روش آنکه ازآنجاکه در قرآن عنوان و سرفصلی مثلاً تحت عنوان موانع یا راهکارهای مشارکت سیاسی نداریم و قرآن به‌طور مستقیم به این موضوعات نپرداخته است، می‌باید از قاعدۀ تفسیری جری و تطبیق برای تعمیم داده‌های قرآنی و الغای خصوصیت از آن‌ها استفاده کرد.
قرآن مدارا نکردن و خشونت‌ورزی حاکمان و صاحبان قدرت سیاسی و اجتماعی را یکی از موانع مشارکت تلقی کرده و روایت‌های تاریخی‌سیاسی نیز همین را بیان می‌کند.
(
, 
, 
)
