خلاصة:
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر سیرۀ تربیتی پیامبر (ص) و ائمه (ع) بر مسئولیتپذیری و نگرش و توانایی معنوی دانشآموزان پسر، مقطع متوسطۀ دوم، صورت گرفت. این تحقیق به روش شبهآزمایشی با دو گروه آزمایش و دو گروه گواه انجام شد. جامعۀ آماریِ تحقیق شامل کلیۀ دانشآموزان پسر، مقطع متوسطۀ دوم در شهرستان نجفآباد در سال تحصیلی 1401-1402، بود و با روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای، چهار مدرسه و از هرمدرسه یک کلاس انتخاب شد و 48 نفر در دو گروه آزمایش و 51 نفر نیز در دو گروه گواه شرکت کردند. برای گردآوری دادهها از پرسشنامۀ مسئولیتپذیری چندبعدی، برمبنایِ متون اسلامی و پرسشنامۀ نگرش و توانایی معنوی استفاده گردید. روایی این پرسشنامهها بهدستِ متخصصان موضوعی و پایایی پرسشنامهها نیز بهدستِ آلفای کرونباخ بررسی و مورد تأیید قرار گرفت. برای تحلیل دادهها از آمار توصیفی و تحلیل کوواریانس استفاده شد. یافتهها نشان داد، آموزش سیرۀ پیامبر (ص) و ائمه (ع) بر روی یکی از مؤلفههای مسئولیت، همچون مسئولیت در برابر طبیعت، دارای تأثیر معنیدار نیست. امّا بر روی بقیه مؤلفههای مسئولیتپذیری، همچون مسئولیت دربرابرِ خود، مسئولیت در برابر اجتماع و مسئولیت در برابر خداوند، تأثیر معنیداری دارد. همچنین اجرای برنامۀ آموزش سیرۀ پیامبر (ص) و ائمه (ع) در گروه آزمایش بر روی نگرش و توانایی معنوی دانشآموزان دارای تأثیر معنیداری داشت؛ درنتیجه با توسعۀ برنامههای آموزشی، مبتنی بر سیرۀ پیامبر (ص) و ائمۀاطهار (ع) در مراکز آموزشی، میتوان مسئولیتپذیری و نگرش و توانایی معنوی دانشآموزان را ارتقاء بخشید.
The aim of the study was to investigate the effect of educational conduct of the Prophet (PBUH) and the Imams (AS) on the responsibility and attitude and spiritual ability of high school male students. This research was conducted in a quasi-experimental method with two experimental and two control groups. The study population included all male high school students in Najafabad in the academic year 2022-2023 and four schools and one class from each school were selected by multi-stage cluster sampling method and 48 people in two experimental groups and 51 people in two control groups participated. To collect data, a multidimensional responsibility questionnaire based on Islamic texts and a spiritual outlook and spiritual ability questionnaire were used. The validity of these questionnaires was reviewed by subject experts and the reliability of the questionnaires was also reviewed and confirmed through Cronbach's alpha. Descriptive statistics and analysis of covariance were used to analyze the data. The findings showed that teaching the educational conduct of the Prophet and the Imams does not have a significant effect on one of the components of responsibility, such as responsibility towards nature. But it has a significant impact on the rest of the components of responsibility, such as responsibility to himself (meditation), society and God. Also, the implementation of the program in the experimental group had a significant effect on the spiritual outlook and spiritual ability of the students.
ملخص الجهاز:
شایان ذکر است، محتوای این جلسات براساسِ منابعی همچون قرآن، سیرۀ تربیتی پیامبر( و اهل بیت( (داودی و حسینیزاده، 1389)، رشد معنوی انسان از منظر قرآن و حدیث (شیخ قمی، 1396)، معنویت در اسلام در مقایسه با دیدگاه روانشناسی معاصر (فقیهی، 1398)، مفهوم هوش معنوی مبتنی بر آموزههای اسلام (محمدنژاد، بحیرایی و حیدری، 1388)، هوش معنوی و نقش آن در محیط کار با تأکید بر آموزههای دینی (عسکری وزیری و زارعی متین، 1391)، سلامت معنوی شامل چارچوب، محدوده و مؤلفههای مبتنی بر آموزههای اسلام (سام آرام، هزار جریبی، فداکار، کرمی و شمسایی، 1392)، آسیبشناسى معنویت (بابایی، 1387)، مسؤولیتپذیری و وظیفهشناسی از دیدگاه قرآن و روایات اهل بیت( (رستمیان، 1393)، تبیین عوامل مؤثر بر مسئولیتپذیری دانشآموزان، براساسِ رسالۀ حقوق امام سجاد( با تأکید بر نقش مدرسه (گودرزی، دیالمه و احمدی زمانی، 1398)، تبیین اهداف تربیت اسلامی نوجوانان با رویکرد مسئولیتپذیری (مجیدپورخویی و محبی، ۱۳۹۸)، سبک زندگی پیامبر اعظم( (دلشاد تهرانی، 1394)، اصول و روشهای تربیتی مسئولیتپذیری در آموزههای اسلامی (داداشی کلایی، صفار حیدری و سادات شریفزاده، 1397)، سبک زندگی امام علی( و خانواده در معیشت (احسانی، 1394) و تحلیل ابعادشناسانة مسئولیّتپذیری در سبک زندگی اسلامی (سبحانی نژاد و نجفی، 1393) تدریس شده است؛ درواقع، برای آشنایی گروه آزمایش از منابع ذکرشده جهت معرفی سیرۀ عملی و نظری استفاده شد تا با زندگی بزرگان دینی و سبک زندگی آنها و یا دیدگاهشان آشنا شوند و درواقع سعی شده است به مسئولیتهایی که بزرگان دینی داشتند و نحوۀ اجرای آن و زندگانی معنوی آنها، چه در نظر و چه در عمل، پرداخته شود و دربارۀ رفتار و عملکرد آنها بین معلم و دانشآموزان بحث و بررسیهایی انجام شود و گاهاً معلم سعی نموده تا فضا را طوری برنامهریزی و پیش ببرد که دانشآموزان خود را در فضای زندگی بزرگان دینی تصور کنند.