اثر تروریسم بر رشد اقتصادی در کشورهای منتخب خاورمیانه: رویکرد اقتصادسنجی فضایی تابلویی مقالة

چکیده گسترده معرفی در کشورهای در حال توسعه رشد اقتصادی دغدغه اصلی سیاست‌گذاران و متفکران اقتصادی‏ می‌باشد. شناخت ابزار و عوامل موثر بر رشد ‏اقتصادی در این میان ضروری بوده و بررسی‌های عمیق‌تری را می‌طلبد. اهمیت شناخت عوامل موثر در رشد و توسعه کشورها در جهان رو به رشد امروز، انکارناپذیر است. میزان اثر بخشی و شناخت این عوامل می‌تواند گامی مهم در جهت تسریع رشد و توسعه باشد. تسریع در رشد اقتصادی، تمایلی است که در کشورهای در حال توسعه وجود دارد. اقتصاددانان به‌دنبال پاسخ‌گویی به این سوال اصلی هستند که دلایل تفاوت رشد اقتصادی کشورهای جهان چیست؟ در بررسی عوامل موثر بر رشد اقتصادی می‌توان به دو گروه از علل اشاره نمود. گروه اول، مربوط به عوامل مستقیم مانند انباشت سرمایه‌های انسانی و فیزیکی و گروه دوم شامل عوامل نهایی همچون نهادها، سرمایه‌ی اجتماعی و غیره هستند. در رابطه با عوامل سیاسی وضعیت کشورهای در حال توسعه کمی متفاوت از وضعیت و عملکرد آنها در مورد عوامل اقتصادی است، به‌ویژه، در برابر عوامل نامطلوب ساختار داخلی اقتصادی کشورها بسیار ضربه‌پذیر است. بی‌ثباتی سیاسی به‌عنوان مهم‌ترین عامل داخلی، نزدیک‌ترین تعامل را با مفهوم امنیت اقتصادی در تأثیرگذاری بر عملکرد متغیرهای کلان اقتصادی از جمله تولید دارد. نااطمینانی که در فضای بی‌ثباتی سیاسی و انجام رفتارهای خشونت آمیز (از قبیل فعالیت‌های تروریستی) در کشورهای در حال توسعه پدید می‌آید، موجب عدم توانایی کشور در جذب موفق سرمایه‌های خارجی، فرار سرمایه و کاستن از سرمایه‌گذاری‌ها می‌گردد. از جمله شاخص‌های بی‌ثباتی سیاسی که به‌عنوان یکی از مسائل حساس جامعه بین‌الملل مخصوصاً کشورهای در حال توسعه مطرح شده و آثار آن بر تحولات روابط اقتصادی و سیاسی بین‌الملل گسترده است پدیده تروریسم می‌باشد. در همین زمینه، عاصم اوغلو (2001)، معتقد است با وجود نهادهای کاراتر و بهتر، سرمایه‌گذاری بیشتری در زمینه سرمایه‌های فیزیکی و انسانی، امنیت، بهبود در حقوق مالکیت و انحراف‌های کمتر در سیاست‌ها صورت خواهد گرفت. در میان متغیرهای موثر بر رشد و سرمایه‌گذاری، امنیت یک مقوله کلیدی است. امنیت مفهومی پیچیده است و به‌دلیل وجود شاخص‌های کیفی تشکیل‌دهنده و پیچیدگی‌ آن، چه از لحاظ نظری و چه از لحاظ تجربی، محل اختلاف است. تروریسم، یک عامل اساسی برهم زننده امنیت اقتصادی و اجتماعی است. متدولوژی هدف از این پژوهش بررسی رابطه تروریسم و رشد اقتصادی در کشورهای منتخب خاورمیانه با استفاده از روش اقتصادسنجی فضایی تابلویی طی بازه زمانی 1980-2019 با به کارگیری الگوی دوربین فضایی (SDM) می‌باشد. آمار و اطلاعات مورد نیاز برای متغیرهای تولید ناخالص داخلی سرانه، تجارت خارجی به صورت درصدی از تولید ناخالص داخلی، اعتبارات بانکی اعطایی به بخش خصوصی، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به‌شکل درصدی از تولید ناخالص داخلی و نرخ تورم از سایت بانک جهانی و برای متغیر تروریسم، از پایگاه جهانی داده‌های تروریسم به تفکیک 9 کشور منتخب منطقه خاورمیانه استخراج گردیده است. یافته‌ها ابتدا جهت بررسی تشخیص وابستگی فضایی از آزمون موران و جری سی، وابستگی فضایی کشورها مورد تایید قرار گرفت و بر اساس معنی‌داری آزمون موران، الگوی پژوهش در چارچوب فضایی تابلویی برآورد گردید. با توجه به نتایج تحقیق، فعالیت‌های تروریستی، اثرات منفی و مخرب بر رشد اقتصادی این کشورها را نشان می‌دهد و این نتیجه سازگار با نتایج سایر مطالعات از جمله هامیدا (2018) و اسنفدیاری (1397) می‌باشد. با عنایت به نتایج تحقیق، متغیرهای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، تجارت خارجی، اعتبارات بانکی دارای تاثیر معنی‌دار و مثبت بر توسعه اقتصادی کشورهای مورد مطالعه دارند که از این میان سرمایه‌گذاری خارجی و تجارت خارجی بیشترین تاثیر در رشد اقتصادی دارند و همچنین نرخ تورم دارای تاثیر منفی و معنی‌دار بر روی رشد اقتصادی کشورهای فوق دارد و این نتایج سازگار با نتایج سایر مطالعات از جمله کواه (2007)، خان (2019)، حیدر و همکاران (2015) و سانا و شافی (2018) می‌باشد. نتیجه تروریسم و افزایش تلفات ناشی از حوادث اثر منفی بر رشد اقتصادی داشته است. تروریسم از کانال‌های مختلفی بر رشد اقتصادی تاثیر می‌گذارد. افزایش تهدیدات و حوادث تروریستی منجر به ایجاد ناامنی در کشور مبدا می‌شود و ورود گردشگر را به‌صورت منفی تحت تاثیر قرار می‌دهد. تروریسم همچنین از طریق ایجاد کاهش احساس امنیت، سرمایه‌گذاری در زمینه‌های مرتبط با توریسم را به‌صورت منفی تحت تاثیر قرار می‌دهد و از تقویت این بخش پیش‌گیری می‌کند. تاثیر مستقیم این حوادث تروریستی ایجاد فضای ناامنی بر اقتصاد است؛ زیرا منابع مولد اقتصادی را نابود و منحرف می‌سازد. منابع مولد کمیابی که می‌توانست برای تولید کالاها و خدمات در جامعه استفاده شود، اکنون از بین رفته است. همچنین منابع و بودجه‌هایی که برای سایر بخش‌های مفید اقتصاد اختصاص یافته است، در نتیجه حوادث تروریستی، اکنون برای تقویت امنیت کشور به‌کار گرفته شود. هیچ‌کدام از این تغییرات در که برای ایجاد امنیت ضروری است ثروتی اضافی برای جامعه خلق نمی‌کند و سطح رفاه را بالا نمی‌برد و رشد اقتصادی را نیز به‌صورت منفی تحت تاثیر قرار می‌دهد. از طرفی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی یکی پیش‌ران اصلی توسعه اقتصادی است و جریان آن تاثیرات قوی بر اقتصاد کشور دارد. فعالیت‌های تروریستی امنیت را کاهش می‌دهند و اعتماد سرمایه‌گذاران به کشورهای در معرض فعالیت‌های تروریستی را کاهش می‌دهند که منجر به کاهش جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی می‌شود.

EXTENDED ABSTRACT INTRODUCTION In developing countries, economic growth is the main concern of policy makers and economic thinkers. Knowing the tools and factors affecting economic growth is essential and requires deeper investigations. The importance of knowing the effective factors in the growth and development of countries in today's growing world is undeniable. The degree of effectiveness and recognition of these factors can be an important step towards accelerating growth and development. Accelerating economic growth is a tendency in developing countries. Economists are looking for an answer to the main question, what are the reasons for the difference in the economic growth of the countries of the world? In examining the factors affecting economic growth, two groups of causes can be mentioned. The first group is related to direct factors such as the accumulation of human and physical capital, and the second group includes final factors such as institutions, social capital, etc. In relation to political factors, the situation of developing countries is slightly different from their situation and performance regarding economic factors, especially, the internal economic structure of countries is very vulnerable to adverse factors. Political instability, as the most important internal factor, has the closest interaction with the concept of economic security in influencing the performance of macroeconomic variables, including production. The insecurities that arise in the atmosphere of political instability and violent behavior (such as terrorist activities) in developing countries cause the country's inability to successfully attract foreign capital, capital flight and reduction of capital. Investments are made. Among the indicators of political instability, which has been raised as one of the sensitive issues of the international community, especially developing countries, and its effects on the developments of international economic and political relations, is the phenomenon of terrorism. In this context, Asimoglu (2001), believes that with more efficient and better institutions, more investment will be made in the field of physical and human capital, security, improvement in property rights and less deviations in policies. Among the variables affecting growth and investment, security is a key category. Security is a complex concept and due to the existence of constituent quality indicators and its complexity, both theoretically and empirically, it is a source of controversy. Terrorism is a fundamental factor disrupting economic and social security. METHODOLOGY The purpose of this research is to investigate the relationship between terrorism and economic growth in selected countries of the Middle East using the panel spatial econometric method during the period of 1980-2019 using the spatial Durbin model (SDM). Statistics and information required for variables of GDP per capita, foreign trade as a percentage of GDP, bank credits granted to the private sector, foreign direct investment as a percentage of GDP and inflation rate from the World Bank website and For the terrorism variable, it has been extracted from the global database of terrorism, separately for 9 selected countries in the Middle East region. FINDINGS First, in order to check the spatial dependence of the Moran and Jerry C test, the spatial dependence of the countries was confirmed and based on the significance of the Moran test, the research model was estimated in the spatial panel framework. According to the results of the research, terrorist activities show negative and destructive effects on the economic growth of these countries, and this result is consistent with the results of other studies such as Hamida (2018) and Sanafdiari (2017). According to the results of the research, the variables of foreign direct investment, foreign trade, and bank credits have a significant and positive effect on the economic development of the studied countries, of which foreign investment and foreign trade have the greatest impact on economic growth. Also, the inflation rate has a negative and significant effect on the economic growth of the above countries, and these results are consistent with the results of other studies such as Kavah (2007), Khan (2019), Haider et al. (2015) and Sana and Shafi (2018). Be CONCLUSION Terrorism and the increase in casualties caused by accidents have had a negative effect on economic growth. Terrorism affects economic growth through different channels. The increase in threats and terrorist incidents leads to insecurity in the country of origin and negatively affects the arrival of tourists. Terrorism also negatively affects investment in tourism-related fields by reducing the sense of security and prevents the strengthening of this sector. The direct effect of these terrorist incidents is to create an atmosphere of insecurity on the economy; Because it destroys and diverts productive economic resources. Scarce productive resources that could have been used to produce goods and services in society are now gone. Also, the resources and budgets allocated for other useful sectors of the economy, as a result of terrorist incidents, should now be used to strengthen the country's security. None of these changes, which are necessary to create security, will not create additional wealth for the society and will not raise the level of well-being, and will also negatively affect economic growth. On the other hand, foreign direct investment is one of the main drivers of economic development and its flow has strong effects on the country's economy. Terrorist activities reduce security and reduce investors' trust in countries exposed to terrorist activities, which leads to a decrease in the flow of foreign direct investment.