خلاصة:
فلسفه دین و بررسی ابعاد عقلانی آن در سالهای اخیر مورد اهتمام خاصی واقع شده است، از یک سو، متدینان دلایلی عقلانی بر اثبات برخی آموزههای دین اقامه میکنند و از سوی دیگر، ملحدان و منکران دلایلی به ظاهر عقلپسند بر نفی دیدگاه متدینان و اثبات نظرگاه خود ارائه میدهند. نگاه عقلانی به دین هم مطابق فطرت حقیقتجویی آدمی است و هم میتوان با استمداد از این اندیشههای عقلانی دفاعی مبتنی بر عقل از آموزهها و عقاید دینی داشت و به استحکام موضع دین مدد رساند. از جمله مسایل مهمی که در فلسفه دین مورد بحث قرار میگیرد، براهین اثبات وجود خدا، بحث در حقیقت صفات خدا، مسأله شر به عنوان دلیلی بر نفی وجود خدا و... است. متفکران مسلمان نیز از قرون اولیه اسلامی به بسیاری از این مسایل تفطن داشته و در مواردی به تفصیل به آنها پرداختهاند. ترجمه مقالاتی از این دست که به قلم یکی از استادان به نام حوزه دین و فلسفه ویلیام آلستون به رشته تحریر درآمده، میتواند از اهم مباحث فلسفه دین آشنایی اجمالی به دست دهد. یکی از ثمرات این نگاه تطبیقی به مسایل کشف و ارائه پاسخها و راهحلهایی است که متفکران مسلمان با الهام از معارف عمیق و غنی اسلامی برای این مباحث بیان نمودهاند.
ملخص الجهاز:
اگر خداوند قادر مطلق و عالم مطلق و خیر کامل است، پس چگونه ممکن است شرارت، رنج و امور نامطلوب دیگر در جهان وجود داشته باشند؟ این مسأله مکرر از گذشته تاکنون موردبحث بوده است.
این محرک اول افلاک را بسان موضوع عشق و محبت به حرکت در می آورد (که افلاک نیز به نوبه خود، همه چیزهای دیگر را به حرکت در می آورند) و چون غیر متحرک است، در تعامل علی با جهان داخل نمی شود، آن گونه که خدا در سنت یهودی ـ مسیحی داخل می شود، بلکه خود را در اندیشهصرف محدود می کند.
برهان سوم، که باز یادآور ارسطو است، طرح شده است تا نشان دهد جهان نمی تواند صرفا از موجودات ممکن (موجوداتی که وجود و عدم وجودشان برابر است) تشکیل شده باشد، بلکه باید شامل موجودی واجب باشد که ضرورتش بذاته است.
اما از آن رو که وی در جای دیگر امکان ارائه دلیل بر آغاز داشتن جهان را انکار می کند، این مطلب نمی تواند مقصود او باشد، بلکه ادعای او آن است که ممکن نیست سلسله ای بی نهایت از مراتب وابسته به هم داشته باشیم.
براهین اثبات وجود خدا ـ برهان غایت شناختی در این جا، ادعای قاطع آن است که برای تبیین نظم یا سازگاری که در جهان می یابیم ـ یعنی شیوه ای که اشیا تجهیز شده اند تا به اهداف خاصی نایل شوند ـ نیازمند ناظمی جهانی هستیم.