خلاصة:
یکی از موضوعات مهم مطرح شده در بیانیهی گام دوم مقام معظم رهبری، مسئلهی «جهاد علمی» است؛ مقصود از این نوع از جهاد (که شاخهای از جهاد نرم محسوب میشود)، شکستن خط مقدم علوم و واردشدن در عرصههای علمی با چارچوب باورهای اسلامی در راستای تحقق ایجاد تمدن نوین اسلامی است. نوشتار حاضر که با تتبع در آیات قرآنی و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی تدوین یافت؛ درصدد پاسخ بهاین پرسش است که «مستندات قرآنی شرایط تحقق جهاد علمی در بیانات رهبری، چیست؟» نتایج برآمده از این تحقیق این است: شرایط تحقق جهاد علمی در کلام رهبری بهدو دستهی شرایط بینشی و رفتاری قابل تقسیم است و مستند بهآیات قرآن میباشد. شروط بینشی عبارت است از: خودباوری، گفتمان سازی، فراگیر شدن تفکر جهاد علمی در سطوح مختلف جامعه؛ اموری همانند: عبارت است از: حرکت جهادی در جهت تولید علم و فکر؛ البته بر مبنای فرهنگ خودی و از طریق ارائهی پژوهشهای علمی، برگزاری کرسیهای آزاد اندیشی، پرورش نخبگان و سپردن میدان بهآنان؛ از شروط رفتاری بهشمار میآیند؛ چراکه تنها راه پاسداری از حدود و ثغور مرزهای اعتقادی و ایمانی و تامین حیات طیبه، جهاد علمی و پیشران بودن در علم است.
AbstractOne of the important issues raised in the Second Step Statement of the Supreme Leader is the issue of “scientific jihad”; The purpose of this type of Jihad (which is considered a branch of Soft Jihad) is to break the forefront of science and enter the scientific fields with the framework of Islamic beliefs in order to realize the creation of a new Islamic civilization. The present article was compiled by following the Quranic verses and using the descriptive-analytical method; It seeks to answer the question, “What is the Qur’anic evidence for the realization of scientific jihad in the statements of the Supreme Leader?” The results of this research are as follows: the conditions for the realization of scientific jihad in the words of the Supreme Leader can be divided into two categories of insight and behavioral conditions and have evidence in the verses of the holy Quran. The insight conditions are self-belief, discourse creation, and spreading the thought of scientific jihad at different levels of society; Conditions like Jihadi movement in the direction of producing science and thought based on domestic culture and through the presentation of scientific research, holding free-thinking chairs, cultivating elites and entrusting the field to them are considered as behavioral conditions; Because the only way to guard the boundaries of beliefs and faith and to ensure the life of the righteous is scientific jihad and being a pioneer in science.
ملخص الجهاز:
مطالعات تفسیری آلاءالرحمن فصلنامه علمی-تخصصی گروه علمی-تربیتی تفسیر و علوم قرآن جامعةالزهراء سال اول * شماره سوم * بهار ۱۴۰۲ (( تبیین نمونههایی از شرایط تحقق جهاد علمی در بیانات مقام معظم رهبری و مستندات قرآنی آن خدیجه حسینزاده باردئی 1 ( صدیقه بنازاده 2 چکیده یکی از موضوعات مهم مطرح شده در بیانیهی گام دوم مقام معظم رهبری، مسئلهی «جهاد علمی» است؛ مقصود از این نوع از جهاد (که شاخهای از جهاد نرم محسوب میشود)، شکستن خط مقدم علوم و واردشدن در عرصههای علمی با چارچوب باورهای اسلامی در راستای تحقق ایجاد تمدن نوین اسلامی است.
خداوند متعال نخستین پیامش بهپیامبر خاتم در غار حرا را با واژهی ارزشی «اقرأ» شروع کرد، و در سخن دیگری، «علم» را مایهی سرافرازی و سربلندی انسان دانسته و چنین فرمود: یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ؛ خداوند کسانى را کهایمان آوردهاند و کسانى را که علم بهآنان داده شده درجات عظیمى مىبخشد؛ و خداوند بهآنچه انجام مىدهید آگاه است (مجادله:11) زمانیکه علم و دانش فی سبیلالله باشد و با نوآوری و مجاهدت درجهت مقابله با خصم پیش رود، مصداق جهاد کبیری است که خداوند در حقش فرموده است: فَلا تُطِعِ الْکافِرِینَ وَ جاهِدْهُمْ بهجِهاداً کبِیراً؛ بنابراین از کافران اطاعت مکن، و بهوسیلهی آن [قرآن] با آنان جهاد بزرگى بنما (فرقان:۵2) روش قرآن کریم در امر بهژرفنگری، خردورزی، قرائت، کتابت، تمجید از علم و عالمان، از یک سو و توصیه پیامبر اسلام در مورد اموری همچون: وجوب همگانی تحصیل علم، دانشآموزی درشرایط سنی مطلوب، تحمل مشکلات علمآموزی، تشویق مسلمانان بهحکمت اندوزی از هرکسی، لعن و نکوهش کتمان کنندگان دانش و آزادی اسیران جنگ بدر در قبال دادن آموزش بهده نفر مسلمان از سوی دیگر؛ موجب نهضت علمی شکوهمندی در قلمرو اسلام گردید (خسروانی و عین القضاتی، 1398: 97).