خلاصة:
مالیات بر درآمد، مهم ترین ابزار بازتوزیع درآمد و بر ضریب جینی تاثیر گذار است. در اقتصاد ایران، مالیات بر درآمد از نوع تفصیلی است؛ یعنی آنچه اهمیت دارد، منبع کسب درآمد است نه شخصی که درآمد کسب می کند. این نوع نظام مالیاتی آسیب هایی مانند افزایش نابرابری، رواج سفته بازی، فرار مالیاتی و... ایجاد کرده است. این موارد نظام مالیاتی را به سمت مالیات بر مجموع درآمد اشخاص سوق می دهد که برای برون رفت از این شرایط، نظام مالیاتی نیازمند به کارگیری نظام مالیات یکنواخت مبتنی بر مالیات بر مجموع درآمد اشخاص با مشخصه های 1- به کارگیری نظام مالیات یکنواخت با نرخ 15 درصد برای همه منابع درآمدی، 2- افزایش معافیت پایه برای کاهش تعداد زیادی از افراد از حوزه بررسی مالیاتی و به تبع آن، کاهش تعداد اظهارنامه ها، 3- حذف کسورات برای سادگی نظام مالیاتی و 4- عدم تولید اظهارنامه پیش فرض به دلیل فرار مالیاتی است.
ملخص الجهاز:
این موارد نظام مالیاتی را به سمت مالیات بر مجموع درآمد اشخاص سوق میدهد که برای برونرفت از این شرایط، نظام مالیاتی نیازمند بهکارگیری نظام مالیات یکنواخت مبتنی بر مالیات بر مجموع درآمد اشخاص با مشخصههای 1- بهکارگیری نظام مالیات یکنواخت با نرخ ۱۵ درصد برای همه منابع درآمدی، 2- افزایش معافیت پایه برای کاهش تعداد زیادی از افراد از حوزه بررسی مالیاتی و بهتبع آن، کاهش تعداد اظهارنامهها، 3- حذف کسورات برای سادگی نظام مالیاتی و 4- عدم تولید اظهارنامه پیشفرض به دلیل فرار مالیاتی است.
وجود معافیتها در سیستم منبعمحور مالیات بر درآمد اشخاص، در عین اینکه مسائل مربوط به مخدوش شدن عدالت را به همراه دارد، از کارایی لازم برای هدایت منابع برخوردار نیست که در صورت عدم اصلاح نظام مالیات بر درآمد در ایران با توجه به مسائلی ازجمله فرار مالیاتی در کشور، نهتنها نابرابری میان خانوارها کمتر نمیشود، بلکه نابرابری کارکردی میان دستمزدبگیران و صاحبان درآمدهای سرمایه افزایش مییابد و با سرکوب دستمزد، تقاضا کاهش مییابد که درنتیجه، شاهد کاهش رشد اقتصادی خواهیم بود.
ازاینرو مجموع این عوامل یعنی عدم اصلاح مالیات بر درآمد، معافيتهاي گسترده مالياتي و محدود بودن تعداد پايههاي مالياتي اقتصاد ایران و شفاف نبودن اطلاعات اقتصادی مؤدیان و زیرساختهای لازم برای اجرای این قانون، جامعه را با چالشهای جدی منابع تأمین اجتماعی، کاهش درآمدهای مالیاتی، ناكارآمدي سياستهاي مالي، رقابتناپذيري اقتصاد در صحنه بينالمللي (به دليل فشار مالياتي بالا بر شركتها و واردات ) و فقر و توزيع ناعادلانه درآمدها مواجه میکند که نتیجه آن توسعهنیافتگی، افزایش فاصله طبقاتی، کاهش رشد اقتصادی، ایجاد تنشهای سیاسیـاجتماعی، کاهش تولید کالاهای عمومی و رفاه عمومی جامعه است.
الگوی نخست، نظام مالیات بر درآمد جامع است که در این نظام، مجموع درآمد افراد محاسبه و بر اساس یک جدول مالیاتی، مشمول مالیات میشود.