خلاصة:
بررسی شرایط هیدروپلیتیکی و برنامه های کشورهای ساحلی حوضه دجله و فرات برای تسلط هرچه بیشتر بر منابع آب این حوضه و نیز آثار جدی بر اقلیم ازجمله افزایش دما، کاهش بارش و... نگرانی های بسیار جدی در خصوص آینده این حوضه ایجاد کرده است. همچنین، بی اعتمادی سیاسی باقی مانده از گذشته و رقابت منطقه ای بین کشورهای ساحلی رودخانه های دجله و فرات، مناقشات آبی را از مسایل فنی به موردی برای تقابل به جای همکاری در منطقه تبدیل کرده است. برای حل تنش های هیدروپلیتیکی در حوضه دجله و فرات، باید تنش های سیاسی و بی اعتمادی بین کشورها حل شود. مدیریت و حل این تنش تنها با رویکرد تکنیکی امکان پذیر نیست و نیازمند رویکردی جامع است که بتواند جنبه های حقوقی، سیاسی، اقتصادی، تکنیکی و امنیتی را به طور هم زمان در نظر گیرد. ازجمله مهم ترین ملاحظاتی که در حوزه مدیریت پایدار منابع آب و نیز به کارگیری دیپلماسی کارآمدتر در حوزه آب های مرزی باید مورد توجه سیاست مداران قرار گیرد، بستر سازی و رایزنی با کشور عراق، به کارگیری دیپلماسی فعال و هوشمندانه در حوزه آب های مرزی، بازبینی قانون توزیع عادلانه آب، مجزا کردن حوزه آب از حوزه سیاسی، توجه به نوع همکاری و تعامل با کشورهای همسایه در حوزه آب و ایجاد نظام حقوقی مشترک منطقه ای است.
ملخص الجهاز:
بررسی ابعاد امنیتی- اقتصادی آبهای مرزی مشترک بین ایران، عراق و ترکیه (حوضه آبریز دجله و فرات) زهرا مشفق 1 چکیده بررسی شرایط هیدروپلیتیکی و برنامههای کشورهای ساحلی حوضه دجله و فرات برای تسلط هرچه بیشتر بر منابع آب این حوضه و نیز آثار جدی بر اقلیم ازجمله افزایش دما، کاهش بارش و...
ازجمله مهمترین ملاحظاتی که در حوزه مدیریت پایدار منابع آب و نیز بهکارگیری دیپلماسی کارآمدتر در حوزه آبهای مرزی باید مورد توجه سیاستمداران قرار گیرد، بسترسازی و رایزنی با کشور عراق، بهکارگیری دیپلماسی فعال و هوشمندانه در حوزه آبهای مرزی، بازبینی قانون توزیع عادلانه آب، مجزا کردن حوزه آب از حوزه سیاسی، توجه به نوع همکاری و تعامل با کشورهای همسایه در حوزه آب و ایجاد نظام حقوقی مشترک منطقهای است.
ازاینرو نخست، رودخانههای دجله و فرات بهعنوان دو رودخانه مرزی ایران و ترکیه معرفی شده و سپس دیپلماسی کشورهای ترکیه، عراق و ایران در خصوص مدیریت آبهای مرزی و نیز چالشهای موجود در تعاملات هیدروپلیتیکی دو کشور ایران و ترکیه مورد بررسی قرار گرفته است.
حوضه آبریز رودخانههای دجله و فرات بین 7 کشور ترکیه، سوریه، عراق، ایران، عربستان سعودی، اردن و کویت مشترک است؛ البته در بیشتر مطالعات در حوضه دجله و فرات، 3 کشور ترکیه، سوریه و عراق مورد بررسی قرار گرفتهاند و به دیگر کشورها به دلیل میزان مشارکت ناچیز در تأمین جریان این حوضه کمتر پرداخته و تنها به نام بردن از آنها اکتفا شده است (شکل و جدول شماره 1).