خلاصة:
همیشه در صحنة تاریخ, مردان و زنانی بودند که بتوانند در پیشبرد جامعه و خدمت به مردمء گامی اساسی بردارند. در حوزة شمارش این افراد میتوان از مصطفی رشید پاشا نام برد که توانسته است نقش قابلتوجهی را در نوسازی عثمانی به عمل آورد. این پژوهش باهدف بررسی نقش مصطفی رشید پاشا در نوسازی عثمانی صورتگرفته است و باتوجهبه سوالات و فرضیات موردنظرء در این پژوهشی که بر پایة بنیادی نظری است. از روش توصیفی و تبیینی سود جسته شده است که در راستای پاسخگویی به سّالات و فرضیات پژوهشی» کار جمعآوری اطلاعات صورتگرفته که برای جمعآوری اطلاعات از روش کتابخانهای استفاده شده است. نتایج بهدستآمده از این پژوهش نشان میدهد که: مصطفی رشید پاشا که به معمار تنظیمات نیز شهره یافته است. با مشاهدة به قهقرایی رفتن اوضاع سلطة عثمانی و موفقیتهای چشمگیر بهدستآمده توسط دول خارجی, به فکر نوسازی در عنمانی افتاد. در این جادة سرازیر شده به سمت نوسازی اقداماتی را به ثمر رساند. نمونه بارزش را در خط شریف گلخانه میتوان پیدا کرد. البته در این مسیر با مخالفتها و موافقتهای همراه گردید. اما دست از کار خود برنکشید و او علاوه بر این اقدامات. به تربیت شاگردانی نیز در این راه پرداخت. بدین سبب او و شاگردانش باتوجهبه اموری که انجام دادند. توانستند الگوی برخی روشنفکران ایرانی نیز قرار بگیرند.