خلاصة:
در قرآن کریم مکررا از عذاب خالد یاد شده است و گروههایی را به آن عذاب تهدید کرده
است. خلود مساّله ایست که از دیرباز مورد مناقشه» جدال و اختلاف آرا بوده است. اکثر علمای
شیعه معتقدند که عده ای خاصی از افراد دچار خلود در جهنم می شوند. بعد از اثبات اصل
خلود آنچه حائز اهمیت است» عوامل خلود در جهنم است تا با در نظر گرفتن آنها بتوان از
عذاب خالد الهی رهایی جست» زیرا در قر آن بین کسانی که داخل در جهنم می شوند و کسانی
که تا ابد در آن خواهند ماند و هرگز از آن جدا نمی شوند تفاوت وجود دارد. طبق بررسی
های بنده در آیات قرآن کریم ۲۲عامل می تواند در عذاب خالد موثر باشد. عواملی همچون
کفرء نفاق» تکذیب آیات» ارتداد و غیره. از میان این اسباب» بعضی دارای اهمیت بیشتری
هستند زیرا خداوند آیات بیشتری را به آنها اختصاص داده است. از طرف خداوند متعال
موجودات در سرای آخرت مخلّد می شوند؛ فنا زوال در آنها راه نمی یابد و موجودات هرگز
پیر نخواهند شد. ما نمی توانیم اوضاع عالم آخرت را با این جهان مقایسه کنیم لذا نمی توانیم
بگوئیم که افراد جهنمی خالد در جهنم نخواهند بود و برای همیشه عذاب نخواهند شد؛ همینطور
بهشتی ها از لذّات بهشتی بر اثر تکرار خسته خواهند شد.
ملخص الجهاز:
(علامه حلی، شرح کشف المراد، مترجم: علی محمدی، چاپ: دوم، نشر: دارالفکر، 1388ش، ص415) ديدگاه مفسّران مسأله خلود در جهنم در ميان مفسران نيز بدون اختلاف نبوده و اكثر مفسران همچون طبرسي(برسی، أبی علی الفضل بن الحسن، مجمع البیان، جلد: دوم، چاپ: اول، تهران، نشر: اسوه، 1426، ص93)، علامه طباطبايي(باطبایی، سید محمد حسین، المیزان، جلد: یازدهم، چاپ: دوم، بیروت-لبنان، نشر: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، 1391ه ق، ص29)، علامه جوادي(وادی آملی، تفسیر موضوعی قرآن کریم، محقق: علی زمانی قمشه ای، جلد: پنجم، چاپ: پنجم، قم، مرکز نشر إسراء، 1388، ص467)، آيتالله مكارم(مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، با همکاری جمعی از نویسندگان، جلد: نهم، چاپ: سی و هفتم، تهران، نشر: دارالکتب الإسلامیه، 1386، ص287) و مصطفی مراغی(المراغی، احمد مصظفی، تفسیر مراغی، جلد: یکم، چاپ: سوم، بیروت-لبنان، نشر:داراحیاء التراث العربی، 1394، ص69)قائل به اين هستند كه خلود نسبت به گروههائي كه در قرآن از آنها نام برده شده ثابت است و به هيچ وجه از جهنم بيرون نخواهد آمد.
(رشید رضا، محمد، المنار، جلد:یکم، چاپ: دوم، بیروت-لبنان، نشر: دارالمعرفه، ص364)مفسراني كه نظريه اول را قبول دارند براي اثبات مدعاي خود به اين دليل تمسك جستهاند كه در آيات تنها تعبير به خلود نشده بلكه تعبيرات ديگري همچون اقامت، ابديت و عدم خروج از دوزخ وجود دارد كه بر جاودانگي تصريح دارد و قابل توجيه نيست.