ملخص الجهاز:
رساله مختصری به خط امامخمینی درباره مفاد حدیث یادشده وجود دارد؛ اما بهروشنی معلوم نیست که نگارش خود ایشان است یا استنساخ از برخی تقریرات سیدحسین بروجردی (مؤسسه تنظیم، 4).
در جهت دوم، مفاد تعبیر «علی الید» که شیء برداشتهشده را بر ذمه شخص میشمارد، از اعتبارات عقلایی دانسته شده است؛ چنانکه خود ذمه نیز از اعتبارات عقلایی است.
در این رساله، تعبیر «علی الید» در حدیث یادشده، دلیل بر ضمان شمرده شده و تأکید شده است گیرنده «عین» به حکم وضعی ضامن آن است؛ بنابراین پیامد احکام عقلایی جواز مطالبه و وجوب خروج از عهده با رد عین حاصل میشود (همان، 223_ 225).
این قاعده در مباحث و کتابهای قواعد فقهی بحث و بررسی شده است (بجنوردی، 1/3).
وجود برخی اشکالات در اظهار نظرهای شیخ انصاری درباره این قاعده، انگیزه امامخمینی برای نگارش رساله «قاعده من ملک شیئاً ملک الإقرار به» بوده است، تا افزون بر تبیین و تفسیر دیدگاه وی، به نقد و بررسی آن نیز بپردازد (الرسائل العشره، 159_ 160).