خلاصة:
تحقیق پیش رو با موضوع موطن استحقاق عقوبت متجری از منظر شیخ انصاری، آخوند خراسانی و محقق نائینی که با هدف مقایسه سه نظریه و تبیین اشتراکات و افتراقات آنها، با ابزار کتاب خانهای به یافتههای زیر دست پیدا کرده است: 1- شیخ انصاری پس از تبیین ادله قائلین به قبح تجری، قائل به عدم قبح فعلی و شایستگی مذمت فاعل است. 2- آخوند خراسانی قائل به شایستگی مجازات شخص متجری است و آنچه که موجب استحقاق عقاب شخص متجری می شود را قصد و عزمی که مکلف داشته، میداند. 3-محقق نائینی معتقد است که شخص متجری مستحق عقاب نیست، هم از ناحیه فعل و هم از ناحیه فاعل.
ملخص الجهاز:
موطن استحقاق عقوبت متجری از منظر شیخ انصاری؟ره؟ ،آخوند خراسانی؟ره؟ و محقق نائینی؟ره؟ سعید زحمتکشان 1 محمد حسین مقدسیان 2 چکیده تحقیق پیش رو با موضوع موطن استحقاق عقوبت متجری از منظر شیخ انصاری، آخوند خراسانی و محقق نائینی که با هدف مقایسه سه نظریه و تبیین اشتراکات و افتراقات آنها، با ابزار کتاب خانهای به یافتههای زیر دست پیدا کرده است: 1- شیخ انصاری پس از تبیین ادله قائلین به قبح تجری، قائل به عدم قبح فعلی و شایستگی مذمت فاعل است.
این مسأله از جهات مختلفی دارای اهمیّت است؛ از نظر حوزه ی فردی حکم عبد و مولی در آن مشخص میشود و از طرف دیگر در جامعه نیز کاربرد دارد، از جمله کاربردهای آن در مسائلی است که عدالت در آن مسئله شرط باشد مثلا در مسأله عدالت امام جماعت اگر امام جماعتی کاری را با باور اینکه حرام است انجام داد و بعد مشخص شد که حرام نبوده، اگر قائل به معصیت بودن رفتار او باشیم -از باب قبح فعلی یا قبح فاعلی- باعث میشود که امام جماعت از عدالت ساقط شود.
قبح فعلی آخوند خراسانی بر این عقیده است که شخص متجری همانند شخص عاصی مستحق مجازات است، زیرا همان طور که شخص عاصی قصد بر طغیان، سرپیچی از امر مولی، هتک حرمت مولی و قصد بر معصیت کرده و نسبت به آن چیزی که در اختیارش بوده است کوتاهی کرده، شخص متجری نیز در همه این موارد با او مساوی است و برخورد کردن یا برخوردن نکردن فعل با واقع در اختیار مکلف نیست.
قبح فعلی محقق نائینی مانند شیخ انصاری قائل بر این است که شخص متجری از ناحیه فعل مستحق عقاب نیست و برای اثبات مطلب خود ابتدا نظرات آخوند خراسانی را به صورت تفصیل بیان میکند.