بررسی نقش طراحی شهری مبتنی بر مولفه‌های ادراک ذهنی و نقش آن بر حضورپذیری شهروندان مقالة

اهداف: تصور ذهنی حاصل تعامل انسان با فضا و زمان بوده و حاوی مولفه‌های مکانی، زمانی و انسانی است که بیانگر احساسات و تصور ذهنی شخص از یک منظره است. پژوهش حاضر در پی آن بوده که عوامل و معیارهای موثر بر ارتقای ادراک و تصویر ذهنی شهروندان از فضای شهری را شناسایی کند. روش‌شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی بوده در سال ۱۴۰۲ در شهر تبریز به انجام رسید. از میان پیاده‌راه‌های شهری، چهار پیاده‌راه اصلی شهر تبریز با استفاده از نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شد. جامعه آماری عابرین شهری این پیاده‌راه‌ها بوده که از میان آنها ۱۰۰ نفر با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. به طوری که سهم هر یک از پیاده‌راه‌ها ۲۵ نفر تعیین شد. ابزار پژوهش پرسش‌نامه ۴۰ گویه‌ای بود که با استفاده از مطالعه پیشینه و نظریات مرتبط طراحی شد. برای تجزیه و تحلیل یافته‌ها از آزمون کای اسکوار و همبستگی پیرسون استفاه شد. یافته‌ها: در مجموع پیاده‌گذرهای شهر تبریز هم برای زنان و هم برای مردان مثبت ارزیابی شده ولی زنان به دلیل پررنگ‌تر جلوه‌دادن حضورپذیری، تاثیر بیشتری از گذرها پذیرفته‌اند. نتیجه‌گیری: ارتقای حضورپذیری در شهروندان طبق مطالعات انجام‌شده به‌ترتیب با سه بعد تصویر ذهنی، مفهوم خوانایی و مفهوم سرزندگی مرتبط است. مهم‌ترین تاثیر در بین مولفه‌های ذهنی مربوط به بعد تناسبات و در بین مولفه‌های طراحی شهری به بعد طبیعت تعلق داشته و در زمینه حضورپذیری نیز به‌ترتیب مولفه‌های تصویر ذهنی و پس از آن مولفه‌های خوانایی و سرزندگی قرار داشتند.

Aims: The present study endeavors to discern the factors and criteria that prove effective in enhancing the perception and cognitive representation of urban space among citizens. Methodology: This particular applied investigation was executed between the years 2022 and 2023 at the renowned city of Tabriz. Through cluster sampling, four prominent sidewalks within Tabriz were designated as the primary focal points. Urban pedestrians utilizing these sidewalks constituted the statistical sample, from which a random selection of 100 individuals was made. Consequently, each pedestrian's contribution accounted for 25 individuals. The research instrument employed was a comprehensive questionnaire consisting of 40 items, meticulously constructed based on relevant literature and theories. To analyze the findings, both the chi-square test and Pearson correlation were employed. Findings: In general, the evaluation of the pedestrian crossings in Tabriz city has yielded positive results for both genders, although women have exhibited a greater inclination to be influenced by the crossings due to the fact that they enhance their visibility. Conclusion: The enhancement of citizen presence is closely associated with three fundamental aspects, namely the mental image, the concept of readability, and the concept of liveliness. Among these aspects, the dimension of proportions has the most significant impact on the mental components, while the dimension of nature holds the utmost importance in terms of the urban design components. Furthermore, in the realm of presence, the mental image components take precedence, followed by the readability and vitality components.