خلاصة:
پژوهش حاضر در آغاز به جایگاه مناظره در قرآن و سنت پیامبر صلیاللهعلیهوآله پرداخته و
سپس اشاره کوتاهی به مناظره در عصر امیرالمؤمنین علیهالسلام دارد. در ادامه، به
تلاشهای ائمه علیهمالسلام بویژه امام باقر علیهالسلام و امام صادق علیهالسلام در تعلیم و تربیت نیرو
جهت مناظره با متکلمان و صاحبان اندیشههای سایر ادیان و فرق و مذاهب و
تشویق و ترغیب آنان در تبلیغ و ترویج این فن و دفاع از آنان پرداخته شده
است؛ همچنین تفاوت شیوه مناظرات متکلمان شیعه با متکلمان اهل سنت و علل
مخالفت برخی از اصحاب ائمه با مسائل کلامی از مباحث دیگری است که در این
پژوهش به آن توجه شده است.
ملخص الجهاز:
"اما با رحلت پیامبر صلیاللهعلیهوآله و آغاز فتح سرزمینهای دیگر، مسلمانان با اقوام و ملل دیگر تماس یافتند و با اندیشههای افراد غیرمسلمان یا تازه مسلمانی آشنا شدند که اندیشههایشان همانند آنان بسیط و ساده نبود و بیشتر خواهان بحث و گفتوگو بودند تا مرد اعتقاد و عمل؛ از اینرو طبیعی بود که میان مسلمانان و مردم سرزمینهای فتح شده، مباحثات و مناظراتی صورت گیرد و مسلمانان از پاسخگویی درمانند؛ البته در این میان، عامل دیگری نیز در ناتوانی مسلمانان در این عرصه دخالت داشت و آن طرح این مباحث در قرآن کریم به گونهای بود که گاه در نگاه اول، سبب توهم تعارض میان آیات مختلف میشد و چون پیامبر صلیاللهعلیهوآله ______________________________ 1 البته بحث یاد شده ناظر به محیط تعامل مسلمانان با صاحبان ادیان و باورهای دیگر است؛ زیرا چنانکه در مباحث تاریخ جاهلیت به اثبات رسیده است، مقارن ظهور اسلام، تعداد باسوادان شبه جزیره عربستان بسیار اندک بوده و آنان از علم و دانش بیبهره بودهاند تا چه رسد به آنکه گفته شود صاحبان دانش و اندیشه در میان مسلمان بسیار بودهاند که ادعایی بیدلیل است؛ اما پیامبر صلیاللهعلیهوآله خود در جایگاه آورنده دین اسلام و عالمترین شخص این آیین، با پیروان ادیان و باورهای دیگر از جمله مسیحیت، یهودیت، دهریه، بتپرستان و مشرکان عرب، احتجاجات و مناظرات بسیاری داشته است که برخی منابع از آن گزارش دادهاند (برای نمونه ر."