خلاصة:
یکی از عمده ترین تحولات دهه گذشته فروپاشی شوروی و فروریختن دیوار آهنین بلوک شرق بود. بعد از این فروپاشی، بازشدن مرز ایران و ترکمنستان در استانهای خراسان و گلستان از جمله وقایعی بود که موجب تحولات عظیمی در سطح استانهای مذکور و منطقه شد که مناطق مرزی نیز از این تحولات در امان نماندند. این مقاله بخشی ازیک تحقیق میدانی است که با استفاده از منابع کتابخانه ای و همچنین کار میدانی با انجام مصاحبه با مسوولان و مردم محلی و با استفاده از پرسشنامه های پخش شده در سطح روستاهای منطقه مورد مطالعه (با شیوه مطالعه پانل) و در نهایت با استفاده از مشاهدات محلی تهیه شده است و سعی دارد تا تحولات فضایی صورت گرفته را در منطقه مرزی باجگیران در دوره بعد از بازگشایی و مقایسه آن با دوره قبل از بازگشایی مرز بررسی کند. فرضیه اصلی تحقیق عبارت است از اینکه بازگشایی مرز ایران و ترکمنستان در منطقه باجگیران باعث تحول در کارکرد مرز شده و این تحول کارکردی فضای جغرافیایی جدیدی را در زمینه های مختلف ایجاد کرده است. بعد از بازگشایی مرز ایران و ترکمنستان در منطقه باجگیران، این منطقه شاهد تغییرات فضایی و جغرافیایی در زمینه های حمل و نقل، سکونتگاههای روستایی - شهری، ارتباطات و تاسیسات عمومی و دایر شدن تعداد زیادی از نمایندگیهای ادارات و سازمانهای دولتی و غیردولتی و همچنین تغییر روند حرکت جمعیت بخصوص در شهر باجگیران بوده است؛ به طوری که نمای این شهر نسبت به قبل از بازگشایی، تحولی اساسی داشته است. تحقیق فوق با هدف بررسی تحولات فضایی و ساختاری صورت گرفته در منطقه مرزی باجگیران (با استفاده از شاخصهای مورد نظر) آثار تحول کارکرد مرز را بررسی خواهد کرد.
ملخص الجهاز:
"روند حرکت جمعیت نیز در مرکز بخش، نسبت به دوره قبل از بازگشایی تغییر کرده و شهر باجگیران جاذب جمعیت شده است که این بهخاطر فرصتهای شغلی ایجاد شده در دوره بعد از بازگشایی بوده است؛ ولی این روند در روستاهای بخش بهخاطر بعد فاصله، کوهستانی بودن و نزدیکی به شهر قوچان چندان تأثیر گذار نبوده است و فقط روستاهای نزدیک به مرکز بخش که توانستهاند از فرصتهای بهدست آمده در شهر باجگیران استفاده کنند، تا حدودی در اثر اشتغال ایجاد شده مهاجرت آنها به شهرهای دورتر از جمله قوچان و مشهد کاهش یافته است؛ بنابراین میتوان گفت که تأثیرات بازگشایی مرز با بعد فاصله نسبت به مرکز بخش(شهر باجگیران) کاهش پیدا میکند و درنهایت اینکه بین عوامل جغرافیایی،جمعیت و فعالیت در مناطق مرزی و همچنین تصمیمهای سیاسی روابطی برقرار جدول7 تغییرات فضایی- مکانی و جغرافیایی در محدوده بخش باجگیران در بخشهای مختلف* نوع تغییرات وضعیت در بعد از بازگشایی تغییرات فضایی- مکانی مثبت 1- احداث جاده بینالمللی قوچان- باجگیران- عشقآباد 2- بهبود وضعیت راههای روستایی بخش از 3/33 درصد روستاها به 2/54 درصد 3- فعالیت حدود 60 شرکت ترانزیتی کالا 4- فعالیت دو شرکت خصوصی در حمل و نقل مسافران مشهد- باجگیران و بالعکس با 54 سرویس سواری 5- فعالیت دو دستگاه مینیبوس در مرکز شهر باجگیران 6- فعالیت چندین سرویس سواری در مسیر باجگیران- قوچان و بالعکس بخش حمل و نقل مثبت 1- تغییر در نوع استفاده از مصالح ساختمانی از گل و خشت خام، سنگ و چوب به سمت استفاده از آهن و آجر در روستاها و مرکز بخش 2- تخریب خانههای قدیمی در مرکز بخش و ساخت خانههای جدید همراه با تغییر نوع کاربری از مسکونی به تجاری 3- احداث حدود 16 واحد ساختمانی مسکونی بهوسیله گمرک باجگیران سکونتگاههای شهری و روستایی مثبت 1- افزایش خدمات عمومی در روستاها و مرکز بخش در بخشهای مخابرات، برق، آب لوله کشی و بهداشتی و ...."