ملخص الجهاز:
"مظاهر شر در هنر عامه ایران هلنا شین دشتگل (به تصویر صفحه مراجعه شود) در افسانههای کهن ایران،منظومههای حماسی و ملی تا قدیمیترین روایات پهلوی و اساطیری همواره نقش موجودات زیانکار به عنوان مظاهری از شر و ویرانگری،به صورتهای گوناگون و به شکل نر و ماده جلوه میکند.
در عجایب المخلوقات قزوینی(1264)،اسکندرنامه(1274)چهار درویش(بدون تاریخ چاپ)و در نسخههای متعددی از شاهنامه و خمسه نظامی این موجود تقریبا به یک صورت مصور شده است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) مار با سرآدمی یک مار عظیم(شیطان)که با سر آدمی و دو گوش انسان و دو چشم فراخ مدور هریک مانند حوضی بزرگ خلق شده و دو بال عظیم دارد مانند بال ماهی و از گردن او 5 مار کوچک بیرون زده است.
نقش جن در اعتقادات و باورهای عامهی مردم ایران،همواره مورد توجه بوده و در افسانههای عامیانه از جمله هزار و یک شب و عجایب المخلوقات قزوینی در هیئتهای گوناگون، بارها و بارها مصور شده است.
موجودی آبزی با سر انسان و بدنی به شکل قورباغه یا وزغ،نشسته در دریا و یا یک مار با سر آدمی،دو چشم فراغ مدور،هریک مانند حوضی بزرگ خلق شده و دو بال عظیم مانند بال ماهی که از گردن آن،پنج مار کوچک بیرون زده است که نمونههایی بینظیر از حضور«جن»در نقاشی ایران و بهویژه هنر عامیانهی ایران میباشند.
مظاهر شر که در این مقاله به چند نمونهی عالی آن اشاره شد و همانگونه که از نام آن پیداست عاملی ویرانگر و فریبنده بوده که همواره در صدد اغوای آدمی است و با مضامین مذهبی و غیر مذهبی به صورت نر و ماده و یا ترکیبی از چند حیوان به شکل موجودی عجیب و ترسناک در هنر عامهی ایران مشاده میشود."