خلاصة:
نوگرایی در شیوههای تغییر اسلامی از مسائل بسیار مهم در اندیشه اسلامی است.
مهمترین اولویتهای نوگرایی در شیوههای تغییر عبارتند از: ارائه جایگزینهای
اسلامی، نوسازی شیوههای تغییر اسلامی، آزادیها و حقوق، اختلاف، روابط و گفتوگو،
دموکراسی، تکثر و ارتباط با دیگران، ارتباط با غرب و اسلامی کردن شناخت.
در دهه هشتاد، اندیشه اسلامی به بالندگی شگرفی دست یافت و به توازن دوباره رسید.
زمینههای بروز اندیشه اسلامی جدید را روبهرو شدن با مسئله دولت، خیزشهای جهان
اسلام، شکلگیری نهادهای تحقیقی درباره عرصههای معرفتی اندیشه اسلامی، نشریات
تخصصی در حوزه اندیشه اسلامی و بروز نسل تازهای از اندیشوران مسلمان تشکیل میدهد.
فقه و اصول، قرآن و تفسیر، اندیشه اسلامی اندیشه انقلابی اسلامی مهمترین زمینههای
فرهنگی اندیشه اسلامی را تشکیل میدهند. پیوند با زمانه، حرکت به سوی نوگرایی،
بازنگری و نقد، آیندهاندیشی و اعتدال و میانهروی مهمترین شاخصههای اندیشه
اسلامی جدید هستند. همچنین حقوق بشر و آزادیهای عمومی، حکومت، دولت و فقه سیاسی،
شناخت اسلامی، اجتهاد در فقه و نوگرایی در فرهنگ و ایده تمدن اسلامی معاصر،
مهمترین مسائل و چالشهای اندیشه اسلامی جدید را تشکیل میدهند.
ملخص الجهاز:
"3. نوگرایی فرهنگی در عرصه مفاهیم دعوت و مبارزه اسلامی رسیدن جنبش اصلاح اسلامی به مرحله مبارزه اسلامی منظم در نیمه اول سده بیستم حاکی از تحول در شیوههای تغییر اسلامی است که تحت تأثیر شرایط اجتماعی صورت گرفت؛ چرا که در این دوره مبارزه اصلاحی به مرحله مبارزه گروهی منظم در قالب گروهها و جنبشهای اسلامی منتقل گردیده بود.
این امر ایجاب میکرد که اندیشه اسلامی همه اندیشهها و مفاهیم و تصورات خود را گرد آورد و به بازنگری، ارزیابی و نقد آنها بپردازد و به سوی نوگرایی، پیگذاری و اجتهادات نوین گام بردارد و در شیوهها، ابزارها و خطمشیهای خود بازنگری کند و همه اینها بعد از آن صورت گرفت که خلأهای در حال گسترش در مجموعههای اندیشه اسلامی و جدایی طولانی از زمانه و تحولات آن و علوم و روند رو به رشد آن آشکار گردید.
از زمان سید جمال الدین افغانی، اندیشه اسلامی برای اولین بار ایده دولتی را پذیرفت که تمایل کامل خود را به مرجعیت اسلام اعلان کرد و با طریق نهضت و جنبش اجتماعی بسیار کارآمد و فراگیر در سال 1979 میلادی در کشور ایران پا به عرصه وجود نهاد.
در بند اول این اعلان آمده بود: پیدایش جریان فکری اسلامی جدید، راه را فراروی مسلمانان جهان روشن میسازد و به آنان کمک میکند که با موضعگیریها، اجتهادات و راهحلهایی که ایمان به خدا، پیامبر و مبانی و ارزشها و آموزههای والای اسلام را در اختیار انسان مسلمان قرار میدهد به حل مشکلات خود بپردازد و همان گونه که پیدایش جریان اسلامی جدید ضرورتی است که پدیدههای متعددی بدان اشاره دارد تعجیل در اعلان آن نیز یک ضرورت دیگر است."