ملخص الجهاز:
"از میان این خاندانها غزنویان جایگاه ویژهای دارند،زیرا آنها با ایرانیان امتزاج پیدا کرده بودند و فکر و رفتارشان مثل ایرانیان بود و بهعنوان عنصری از فرهنگ ایرانی به حساب میآمدند،حال آنکه سلجوقیان نسبت به غزنویان یک عنصر خارجی بودند و از قبایل کوچنشین تشکیل میشدند.
معلوم است که این زبان،که یکی از پیشرفتهترین لهجههای ترکی است،تحتتأثیر زبان عربی و فارسی گسترش پیدا کرده است.
البته در سدههای هفتم و هشتم هجری در ترجمههای قرآنی که به ترکی شدهاند،کوششی در راه پیدا کردن واژههای ترکی برای مفهومهای دینی به چشم میخورد، ولی این کوشش ادامه پیدا نکرد و ترکها ترجیح دادند از ایرانیان پیروی کنند و بعضی از اصطلاحهای عربی را عینا به زبان خود وارد کنند و به جای بعضیهایشان نیز از واژههای فارسی استفاده کنند.
مثلا تکواژههای عربی که در ترکی وجود دارند،در فارسی نیز به همان شکل و معنا مستعمل هستند و کلمههای مرکبی که از دو کلمهء عربی تشکیل شدهاند،ترکیبهایی هستند که بنا به قاعدههای دستور زبان فارسی ترکیب شدهاند.
3. مفهوم و اصطلاحهای مرکب عربی که بنا به قواعد دستور فارسی ترکیب شدهاند.
1. مفهوم و اصطلاحهای بسیط عربی:این گروه از مفهوم و اصطلاحها غالبا در همهء جامعههای اسلامی مشترکا به کار گرفته میشوند و در زبان فارسی نیز این کلمات استعمال میشوند.
تعداد این گروه از مفهومها و اصطلاحهای دینی در ترکی خیلی زیاد است.
در زمینههای دیگر هم کلمات زیادی از زبان فارسی وارد زبان ترکی شدهاند و این موضوع نشان میدهد که تأثیر فارسی در ترکی خیلی ریشهدار است و مردم ایران و ترکیه وارث یک فرهنگ بزرگ مشترک هستند."