ملخص الجهاز:
"آنچه بیش از همهء معانی دیگر برای مادهء«قرأ»در بیان علما و دانشمندان لغت و علوم قرآنی جلب نظر میکند مفهوم جمع است؛چنانکه این مطلب از قتاده نقل شده و باید طبق نظر او واژهء«قرآن»را مصدر و مشتق از«قرأت الشئ»به معنی«جمعته وضممت بعضه إلی بعض» دانست،و این سخن بهسان سخن عربهاست که میگفتند:«ما قرأت هذه الناقة سلی قط»،بدین معنی که «این شتر ماده یارک و پوستی که برروی بچه به هنگام زادن درکشیده میشود،به هم نیاورده و جمع نکرده است، کنایه از آنکه آن شتر رحم خود را برروی فرزندش نپوشانده و بچهای به دنیا نیاورده است؛چنانکه در شعر عمرو بن کلثوم تغلبی13کلمهء«تقرأ»به معنی جمع کردن و به هم آوردن و پیوستن به کار رفته،آنجا که میگوید: تریک إذا دخلت علی خلاء و قد امنت عیون الکاشحینا ذراعی عیطل،أدماء بکر هجان اللون،لم تقرأ جنینا23 ابو علی فارسی33در الحلبیات اشاره به آن دارد که در مفهوم«قرآن»معنی جمع مد نظر است؛زیرا میگوید: (إن علینا جمعه و قرآنه) (قیامت:71)یعنی[ای پیامبر،برماست]: جمع قرآن بر قلب تو که آن را به خاطر بسپاری؛ جمع قرآن بر زبان تو که آن را تلاوت کنی؛ جمع قرآن بر گوش تو تا آن را بفهمی و محتوای آن را بازیابی.
77 آیا میتوان گفت کلمهء«کتاب»نام و عنوان قرآن کریم است؟ شمار زیادی از دانشمندان این کلمه را به عنوان یکی از اسامی قرآن کریم یاد کردهاند؛لکن به نظر نگارنده این کلمه مانند واژهها و عناوین دیگر نام قرآن کریم نیست؛ بلکه تعبیری است از قرآن از رهگذر وصفی از اوصاف آن؛چرا که کتاب-طبق مضامین متعددی از آیات قرآن- در مورد تورات و انجیل و سایر کتب انبیای سلف به کار رفته،و به یهودیان و نصرانیان در قرآن کریم با تعبیر (یا أهل الکتاب) و امثال آن خطاب میشود،و از نامهء سلیمان به بلقیس با کلمه«کتاب»تعبیر شده،و نیز میدانیم که«الکتاب»به طور مطلق در میان علماء اسلامی اذهان را بیش از هر کتاب و نوشتاری دیگر به سوی کتاب نحو سیبویه جلو میراند."