خلاصة:
نوشتار حاضر در یک بررسی مختصر، به تحولات و نواندیشی دینی در حوزههای علمی ایران در نیمه دوم
قرن بیستم؛ یعنی پس از جنگ جهانی دوم میپردازد و مسائلی چون تعلیم و تربیت (مواد درسی و کتابهای
درسی و شخصیتهای برجسته این برهه) تحقیقات و شیوههای آن و استفاده از امکانات جدید ورود در مباحث
سیاسی و ایجاد سازمان و تشکیلات اداری از جمله تحولات ایجاد شده در این دوره است که مورد بحث قرار
میگیرد.
ملخص الجهاز:
"رشتههای اصلی نواندیشی دینی جنبش گسترده نواندیشی دینی در حوزههای علمی ایران شامل پنج رشته اصلی است که به ترتیب مورد بحث قرار میدهیم: الف) تعلیم و تربیت: تحولاتی که در زمینه تعلیم و تربیت در حوزههای علمی ایران بویژه حوزه علمیه قم، در برهه تاریخی مورد بحث رخ داده است به طور خلاصه شامل موارد زیر است: 1ـ مواد درسی در این دوره پرداختن به موادی چون فلسفه اسلامی، فلسفه مقایسهای، تفسیر، علوم قرآن، تاریخ، مکالمه عربی، زبانهای خارجی بویژه زبان انگلیسی در حوزههای علمی، رواج بی سابقهای یافت و به تازگی نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی گسترش استفاده از کامپیوتر، موجب رواج آموزههای کامپیوتری شده است؛ همچنین تدریس رشتههای گوناگون علوم انسانی بویژه حقوق، اقتصاد، روانشناسی، جامعهشناسی نیز به طور قابل توجهای گسترش یافته است.
ب ـ مطالعات و تحقیقات: در زمینه مطالعات و تحقیقات، تحولات متنوعی در حوزه علمیه قم بوجود آمده است که در چند مطلب خلاصه میشود: 1ـ شیوههای تحقیق در مقطع زمانی مورد بحث تحولات گوناگونی در روش تحقیق در حوزههای دینی بوجود آمده است که بطور خلاصه میتوان به چند مورد از آن اشاره کرد: 1ـ1ـ شیوه کار دسته جمعی این روش در گذشته حوزهها به ندرت بکار میرفته است، ولی در نیم قرن اخیر به خصوص پس از پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه علمیه قم رواج گستردهای یافت و کارهای علمی گوناگونی با این روش انجام گرفت که از آن جمله میتوان به جامع احادیث الشیعه اشاره کرد که توسط جمعی از علمای قم زیر نظر آیت الله العظمی بروجردی به نگارش درآمد و نیز تفسیر نمونه که توسط جمعی از فضلای حوزه علمیه قم زیر نظر آیت الله مکارم شیرازی به رشته تحریر درآمد."