ملخص الجهاز:
91 مراجعه به کتابهای پهلوی نگاشته شده در ایران نخستین سدههای اسلامی،مانند شکند گمانیک ویچار، نیز ما را با واژگان فلسفی و منطقی گستردهای روبرو میکند که در آن هنگام نزد طیف خاصّی از متفکّران ایرانی،عمدتا با گرایش زرتشتی،متداول بودهاند02و بازتابشان را در آثار متفکّران مسلمانی چون ابن سینا و ناصر خسرو هم میتوان دید؛12همچنانکه تلاش برای پاسداشت میراث عقلی ایرانیان نیز در آثار همگنان اینان نمودی آشکار دارد؛به ویژه در نوشتههای ابو علی مسکویه(م 124 ق)،بزرگمرد حکمت و اخلاق ایرانی در روزگار اسلامی،22که کتاب جاویدان خرد را،با دقّتی کمنظیر،در بزرگداشت خردورزیهای ایرانیان مینگارد؛چنانکه از سویی به ترجمهء درخشان و بیکم و کاستی از ایاتکار بزرگمهر همّت میگمارد32و از سوی دیگر ترجمهای بازنگری شده از اندرز آدرباد مارسپندان را در اختیار مینهد که در آن از اصل 451 بندی متن پهلوی،تنها به 84 بند بسنده میکند.
67 گزیدهء کتابشناسی پژوهشها در زبانهای فارسی و عربی دربارهء پولس به این نوشتهها میتوان مراجعه کرد که نکتههایی دربارهء او دارند و یا صفحاتی را به او اختصاص دادهاند: -فرانتس آلتهایم و روت استیل،تاریخ اقتصاد دولت ساسانی،ترجمهء هوشنگ صادقی،تهران،2831 ش؛ -پرویز اذکائی،فهرست ما قبل الفهرست،مشهد،5731 ش؛ -الأب البیرابونا،أدب اللغة الارامیة،بیروت،0791 م؛ -دلیسی اولیری،انتقال علوم یونانی به عالم اسلامی، ترجمهء احمد آرام،تهران،2431 ش؛ -احمد تفضّلی،تاریخ ادبیات پیش از اسلام،تهران، 8731 ش؛ -محمّد تقی دانشپژوه،مداومت در اصول موسیقی ایران،تهران،5531 ش؛ -محمّد تقی دانشپژوه،«مقدّمه بر المنطق ابن مقفّع»، المنطق،تهران،7531 ش؛ -ماریا دزیلسکا،«گوشهای از داستان سفرهای فیلسوفان یونانی به ایران»،ترجمهء اسماعیل سعادت، معارف،سال چهارم،شمارهء 3،6631 ش؛ -رضا سلیمان حشمت،«پولس فارسی»،دانشنامهء جهان اسلام،زیر نظر غلامعلی حدّاد عادل،ج 5،تهران، 9731 ش،صص 808-708؛ -ذبیح اللّه صفا،دانشهای یونانی در شاهنشاهی ساسانی،تهران،0331 ش؛ -احسان طبری،برخی بررسیهای دربارهء جهانبینیها و جنبشهای اجتماعی در ایران،تهران،8531 ش؛ -آرتور کریستنسن،ایران در زمان ساسانیان،ترجمهء رشید یاسمی،تهران،7631 ش؛ -محمد کریمی زنجانی اصل،«پولس پارسی» دایرة المعارف بزرگ اسلامی،زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی،ج 41،تهران،5831 ش.