ملخص الجهاز:
"تنبیه شاگردان و رابطه با محیط مدرسه از نظر علمای صدر اسلام پایگاه تعلیم و تربیت در اسلام بقلم دکتر محمد غفرانی در مقال گذشته درباره نظریات ابن سخون در تعلیم و تربیت اسلامی بتفصیل سخنان گفتیم و اکنون یکی دیگر از شخصیتهای برجسته تعلیم و تربیت قرنهای نخستین اسلامی را بخوانندگان گرامی معرفی مینمائیم، وی ابو الحسن علی بن محمد بن خلف قابسی است که بسال 324 هجری در قریه قابس از توابع شهر قیروان دیده بجهان گشود1قابسی از فقهای طراز اول عصر خود بود و در زهد و پارسائی و نیک نفسی شهرتی بسزا داشت وی در علوم مختلف اسلامی آثاری ارزنده از خود بجای نهاده که از آنجمله کتاب(الرسالة المفصلة لاحوال المتعلمین و المعلمین»است این کتاب دربارهء کیفیت آموزش کودکان برمبنای تعلیمات قرآن کریم و دستورات عالیهء کیش مقدس اسلام سخن میگوید و اصولا قابسی معتقد است که تعلیم و تربیت باید با مبانی مذهبی همراه باشد تا پرورش شخصیت و رشد فکری کودک همزمان با رسوخ آداب و سنن مذهبی انجام پذیرد و بمرحله بلوغ و کمال مطلوب برسد،قابسی تعلیم و تربیت کودک را از وظائف مهم پدر و ولی وی میداند و سجایای حمیده را یگانه وسیلهء سعادت و کامرانی کودک میشناسد و در درجه نخست تعلیم قرآن را به کودکان توصیه مینماید تا از این ره نوآموزان با فضائل و مکارم اخلاق که سرلوحه کتاب آسمانی است (انک لعلی خلق عظیم) 2خوی گرفته و در صحیفهء دل آنان نقش بندد و با تمرین و ممارست در پندار و کردار و گفتارشان نمودار و متجلی گردد زیرا غایت از تعلیم همان تربیت است و تعلیم بدون تربیت نه تنها برای کودک ثمربخش نیست بلکه زیانبار نیز خواهد بود، قابسی در امر تربیت کودک آن اندازه اصرار میورزد که گهگاه در صورت مقتضی تنبیه بدنی را علاوهء بر توبیخ و سرزنش نیز تجویز مینماید ولی برآنکه معلم نکات زیر را بدقت رعایت کند: 1-تنبیه باید صرفا بمنظور تنبیه کودک صورت گیرد و همراه با خشونت نباشد بدانگونه که جنبهء انتقام بخود بگیرد بلکه با عطوفت و دلسوزی باید کودک را از ارتکاب کار زشت باز دارند و معلم باید در عین عتاب کودک و نشاندن ابهت چون پدر چهرهء مهربان بخود بگیرد تا تنبیه بدنی عواقب ببار نیاورد و باصطلاح علمی نقض غرض نشود."