خلاصة:
نظریات گوناگونی تا به حال پیرامون علل شکست مشروطیت مطرح شده است.
عباس منوچهری در این مقاله سه نظریه آجودانی در کتاب «مشروطه ایرانی»، کاتوزیان در
کتاب «تضاد دولت و ملت» و جان فورن در کتاب «مقاومت شکننده» را مورد ارزیابی قرار داده
است. منوچهری در یک طبقه‌بندی، نظریه آجودانی مبنی بر این‌که ایرانی مشروطه، با بومی
سازی تجدد و مدرنیته معجونی تعارض‌آمیز به نام مشروطه ایرانی ساختند و همین
مهم‌ترین علت شکست مشروطیت بود، در پائین‌ترین سطح نظریه کاتوزیان بر این‌که تاریخ
تحولات ایران معاصر منحصر است در یک دور «استبداد ـ شورش ـ هرج و مرج ـ استبداد» در
سطح بعدی و نظریه جان فورن به این‌که تحولات اجتماعی ایران از پانصد سال پیش در
کشمکش سلطه خارجی و ساختار پیچیده اجتماعی، منطقی شکننده پیدا کرد، در بالاترین
سطح از صحت قرار می‌دهد. سپس با روش تفسیری به شعر مشروطه در قبل و بعد از دو
کودتای محمد علی شاه و رضاخان رجوع کرده و برخی از اجزاء نظریه آجودانی و کاتوزیان را
مورد نقد قرار می‌دهد.
ملخص الجهاز:
"عباس منوچهری در این مقاله سه نظریه آجودانی در کتاب «مشروطه ایرانی»، کاتوزیان در کتاب «تضاد دولت و ملت» و جان فورن در کتاب «مقاومت شکننده» را مورد ارزیابی قرار داده است.
منوچهری در یک طبقه‌بندی، نظریه آجودانی مبنی بر این‌که ایرانی مشروطه، با بومی سازی تجدد و مدرنیته معجونی تعارض‌آمیز به نام مشروطه ایرانی ساختند و همین مهم‌ترین علت شکست مشروطیت بود، در پائین‌ترین سطح نظریه کاتوزیان بر این‌که تاریخ تحولات ایران معاصر منحصر است در یک دور «استبداد ـ شورش ـ هرج و مرج ـ استبداد» در سطح بعدی و نظریه جان فورن به این‌که تحولات اجتماعی ایران از پانصد سال پیش در کشمکش سلطه خارجی و ساختار پیچیده اجتماعی، منطقی شکننده پیدا کرد، در بالاترین سطح از صحت قرار می‌دهد.
دکتر عباس منوچهری در این مقاله در صدد است، سه نظریه مطرح در باب تاریخ معاصر ایران به ویژه نهضت مشروطیت را، بررسی کرده و تعلیل آنها درباره شکست مشروطیت را مورد ارزیابی قرار دهد."
(
, 
, 
)
