ملخص الجهاز:
"کشور فرانسه که سرمشق فرهنگی ما بود خود دچار این بحران شد ولی با اصلاحات عمیق و دامنهداری که بعد از جنگ جهانی دوم شروع شد و هنوز هم ادامه دارد با محدود کردن تعلیمات آکادمیک و توسعه روزافزون مدارس حرفهای و صنعتی و ایجاد دورههای کوتاه مدت برای تعلیم و تربیت جوانی که استعداد و امکان ادامه تحصیلات عالیه و طولاانی را ندارند و ایجاد برنامههای راهنمائی تحصیلی جوانان بر اساس استعداد و توانائی و رغبتهای آنها تا اندازهای بر مشکلات فرهنگی خود غلبه کرد ولی ما بدون در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و اقتصادی مملکت و مقتضیات محیط و بدون اینکه علل اصلی این بحران را بررسی کنیم با افزودن چند ساعت کاردستی به برنامه مدارس متوسطه و حذف و یا تقلیل چند ماده دیگر اصلاحات را خاتمه یافته تلقی و مخلوط غیر قابل هضمی بوجود آوردهایم که موجب دردسر و ناراحتی شده است.
ملی کردن دبیرستانها مظهری از این تصمیم بود ولی عملا مشاهده شد که اتخاذ این تصمیم نمیتواند را را بر وی داوطلبان تحصیل سد کند-امروزه کلیه طبقات اجتماعی حتی طبقات کارگر و روزمزد که قدرت اقتصادی آنها ضعیف است تحت تأثیر عوامل اجتماعی و سیاسی و سهوات تبادل افکار و اطلاعات طالب تغییر وضع اجتماعی خود هستند و تحصیل را تنها وسیله کسب امتیاز و ارتقاء مادی و معنوی میدانند جدول شماره 2 نشان میدهد که ملی شدن دبیرستانها و سختگیری در ثبت نام دانش آموزان گرچه موقتا موجب کاهش دانشآموزان سال اول دبیرستانها ها شد ولی بتدریج سیر طبیعی خود را ادامه داد و متوسط افزایش سالیانه که قبل از ملی شدن 17 درصد بود در سال تحصیلی 43-42 به 21%ترقی کرد: جدول شماره 2-افزایش تدریجی دانشآموزان سال اول دبیرستانها در 5 سال اخیر سال تحصیلی\شاگردان سال اول دبیرستان\افزایش درصد 39-1338\77697\17% 40-1339\85580\9% 41-1340\90130\7% 42-1341\94952\3% 43-1342\114495\21% راه حل دیگر تاسیس مدارس حرفهای بود که ظاهرا جهت تربیت کارگران فنی و استادکار بمنظور تامین احتیاجات مملکت بوجود آمد ولی در باطن دریچه اطمینانی بود که برای جلوگیری از هجوم دانشآموزان بسوی مدارس متوسطه عادی گشوده شد."