ملخص الجهاز:
"فواید تاریخی ـ رجالی, اجتماعی و جغرافیایی کتاب بسیار است, که باز می توان از جمله آنها فقرات مهم و درباره خوانین ظالم و مشهور (قراگزلو) همدان را یاد کرد; اغتشاشات و شورشهای ولایات ایران (شیخیه همدان و مشهد), بابی کشی (ص1616) و محفل بابیان تهران و زنهای بی حجاب (ص739); دریای نور و کوه نور (ص1014); تخت طاووس (ص419, 550, 913); امریکاییان در ایران (صفحات متعدد); غربزدگی ایرانیها یا فرنگی مآبی (ص551 و…); تحریم تنباکو (به تفصیل); علت گرایش مردم به روحانیان (مکرر); قیاس ایران پسمانده با ژاپن پیشرفته (ص677 و…); اولین ذکر (مشروطه) (ص736); میرزاهای تفرشی ایران و مستوفی های آشتیان (ص568, 711, 891, 1354); تعزیه ها و تآترها و جشن آب پاشان (ص777); قبر سلطان ارغون خان مغول (ص1559); قلعه (داراب) ابهر و درب (مزدق) همانجا (ص1535); جایگاه تخت سلیمان (ص1586) و (ماه نشان) [مادای] زنجان (ص1592); (عاشق) (چگورزن) [گویا (آرشاک/ ارشک/ اشک) پارتی] مبین وضع قدیم ایران (ص1592); زنهای ناصرالدین شاه (ص1017ـ1022) و اخراج و حراج آنها (ص1030); باغ خلوت (ص1159); تغییر لباس زنها (ص1070); حاج امین الضرب (اول) و پسرش [ـ پدر (مهدوی)ها] (ص1109, 1367); اخبار مشروطه (ص1676ـ1752) و جز اینها که البته استاد افشار برای هر مطلب و نکته مهم یا قابل توجهی در هر صفحه از کتاب (عنوان موضوعی) استخراج نموده, بسیار سودمند و راهنمای بس کارآمدی است که فعلا (فهرست) مطالب و موضوعات مزبور به دست داده نشده, هم بمانند فهرست اعلام کتاب قرار است پس از پایان چاپ تمام مجلدات یکجا تهیه و طبع شود."