ملخص الجهاز:
"موضوع نقوش برجستهء آرامگاههای هخامنشی پیتر کالمه یر ترجمه:علی اکبر وحدتی* در نقش رستم و تختجمشید مجموعا هفت آرامگاه صخرهای1وجود دارد-یکی از آنها ناتمام است-که نقوش روی آنها جملگی یک نقشمایه را نشان میدهد.
قیاس ما منطقا منجر به سؤالی میشود:آیا مراسم آیینی روی نقوس برجسته آرامگاههای هخامنشی نوعی کرنش به شاه مرده بوده است؟ اگر فرض کنیم این نقشمایه مخصوص آرامگاهی است که به صورت یک بنا است به در سینهء کوه15-تا اینکه فرض کنیم مخصوص کرنش به اهورامزدای معلق در هواست-آنگاه شخصیت بالداری که بر فراز تمام نقوش نمیتواند خدا باشد،بلکه نوعی نمایش نمادین یک شاه است.
آیا میتوان چنین پنداشت؟ اخیرا علیرضا شاپور شهبازی در مقالهای16نشان داد که به چند دلیل نمیتوان مرد بالدار را اهورامزدا شمرد و نیز ثابت کرد که مقایسهء این مرد بالدار با«خدای آشور»در نقوش برجسته آشوری نو بیاساس است؛چون این شخصیت بالدار آشوری بعدا از روی شباهتش به«اورمزد» (Ormusd) در نقوش برجستهء تختجمشید آشور نامیده شده است.
این مسئله را میتوان به بارزترین شکل در نقش برجستهء بیستون شاهد بود(تصویر 5)که در آن مرد بالدار مشابه خدایان غضبآلود آشوری و اورارتویی است19یا به روی نقوش برجسته آرامگاه مورد بحثمان(آرامگاه داریوش)که در آن تاج کنگرهدار داریوش اول بر سر خود شاه که به روی آرامگاه خویشتن در حال پرستش است،و یا در نقشبرجسته روی آرامگاه بعدی،که احتمالا از آن خشیارشا است،به آسانی به عنوان سربند شخصیت سمبلیک شناسایی میشود.
متأسفانه اغلب تاجها در نقوش برجستهء آرامگاهها فرسایش یافته،ولی با وجود این به حدی سالم باقی مانده که بتوان از روی آنها به نتایج زیر رسید: الف)به روی آرامگاه 1(داریوش اول)تاج شاه وقت، کنگرهدار است ولی تاج سمبل کنگره ندارد(تصویر 6)."