ملخص الجهاز:
"آنچه عارفان از آیات قرآن شاهد آوردهاند-خواه بتواند سماع را آنگونه که صوفیه میخواهند موجه بنمایاند و خواه برای اثبات این منظور کافی نباشد-مسلما یک نکته را ثابت میکند و آن حسن ذوق و تشخیص و هوشیاری صوفیان در انتخاب کلمه«سماع»است زیرا با این انتخاب، هم توانستهاند آیات و عباراتی را که در قرآن کریم در مورد مشتقات لغت«سمع»یا«قول حسن»و امثال آن به کار رفته-با اندک تأویل و تفسیری -به منظور خود در مورد سماع نزدیک کنند و هم از به کار بردن لغاتی نظیر«تغنی»و«غنا»که در مباح بودن و حرمت آن بین فقیهان سخن بسیار است،خود را آزاد ساخته باشند؛چنانکه صاحب کشف المحجوب در مورد اسحاق موصلی که از متصوفه نیست،کلمه«غنا»را به کار میبرد و او را با مقدمهای که ذکر میکند پیرو هوا و حکم شیطان نام مینهد:«اطبا را و آنان که دعوی تحقیق کنند از اهل خبرت،اندر این سخن بسیار است،و اندر تألیف الحان کتب ساختهاند و مر آن را عظم داده،و امروز آثار و صفتشان ظاهر است اندر مزامیر که مر آن را مرتب گردانیدهاند مر قوت هوا را و طلب لهو را به حکم شیطان،تا حدی که گویند اسحاق موصلی اندر باغی می غنا کرد،هزار دستان میسرایید،از لذت آن خاموش شد و سماع میکرد تا از آن درخت درافتاد مرده».
10 از میان این آیات،ما به چهار آیه اشاره میکنیم و توضیحات مربوط به آن را از نگاشتههای صوفی-عارفان میآوریم: 1- الحمد لله فاطر السماوات و الارض جاعل الملائکه رسلا اولی اجنحه مثنی و ثلاث و رباع یزید فی الخلق ما یشاء ان الله علی کل شیء قدیر؛ (فاطر/1) سپاس خدای را که آفریدگار آسمانها و زمین است و فرشتگانی را رسولان خود کرد که دو تا دو تا،سه تا سه تا،و چهارگان چهارگان بال دارند و آنچه بخواهد به آفرینش میافزاید زیرا خدا بر هر کاری تواناست."