ملخص الجهاز:
"حقیقت آن که جریان انقلاب مشروطهخواهی در همدان حسب اسناد موجود همانا مظهر و مجلای وحدت کلمه یا وفاق کامل بین روحانی و غیرروحانی،مجاهد سوسیال دموکرات و مجاهد مذهبی شیعی میباشد، گرایشهای خود محوری یا انحصارطلبی و تفوق جویی و از این قبیل وجود نداشته؛اینک شرح و بسط در این خصوص از گفتار حاضر بیرون است،ولی اشارتی کوتاه به احوال حاج شیخ محمد باقر بن حاج شیخ محمد بهاری همدانی(5721-3331 ق)بایسته است،که از شاگردان آخوند ملا محمد کاظم خراسانی در نجف بود،سپس منصب اجتهاد و امامت مسجد جامع همدان را یافت؛در امر مشروطهخواهی و مبارزه با استبداد نه تنها عملا-چنانکه اشاره رفت-به تشکیل دستهء مسلح اقدام کرد،بلکه به لحاظ نظری نیز یکی از تالیفات خود را به عنوان «ایضاح الخطاء فی الردع عن الاستبداد»بر رد بیانیهء شیخ فضل الله نوری نگاشت4.
هم زمان با این دگرگونی کمیتهء ستار سوسیال دموکراسی همدان نیز در 72 ج(به تصویر صفحه مراجعه شود) 7231/2 اعلامیهای در تحلیل اوضاع منتشر کرد که نظر به ارزش تاریخی آن ضمیمهء این بررسی شده است.
باری،سرمقالهء شمارهء 5 روزنامهء«اثر انقلاب»،ارگان اردوی ملی همدان(91 رجب 7231 ق)با عنوان«فقراء ودیعه خدایند»،نخستین گفتار سیاسی-تبلیغی«سوسیال دموکراسی»در شهر همدان و چه بسا در سراسر غرب ایران به شمار میرود،اگرچه بیست روز پیش از آن نخستین اعلامیهء(سند ضمیمه)کمیتهء ستار اجتماعیون عامیون پراکنده شده بود،اینک گفتاوردی مختصر از آن مقاله بیفایده نخواهد بود:«منادی این ندای جان فزا و قائل این قول روحافزا،اولا و بالذات خداوند رئوف و حکیم علی الاطلاق است که به توسط انبیاء و رسل در فرامین و کتب آسمانی تبلغ فرمودهاند که«فقراء ودیعهء خدایند»..."