خلاصة:
اجرای طرح سهام عدالت را میتوان یکی از بزرگترین برنامههای اقتصادی-اجتماعی ایران در بعد از انقلاب دانست.این طرح،با عنوان«تسریع در خصوصیسازی»،تغییر مالکیت و مدیریت شرکتهای دولتی را مدنظر دارد.در نگاه اول و با دغدغه تحقق عدالت اجتماعی و گذر از یک اقتصاد دولتی به اقتصاد بازار،اجرای طرح سهام عدالت،مورد استقبال کامل قرار میگیرد.زیرا،از اهداف اصلی و مشخص این طرح،دستیابی به دو هدف مشخصشده فوق است.باوجوداین،نگاه عمیقتر به این طرح،پرسشهای قابل توجهی را پیش روی کارشناسان قرار میدهد.جمعبندی نظرات منتشرشده کارشناسان،نشان میدهد که کلیت هدفهای مطرحشده خوب است،ولی،شیوه اجرایی و طراحی صورتگرفته بر آن،مشکلاتی را به همراه خواهد داشت و احتمالا سبب خواهد شد که امکان دستیابی مناسب به اهداف طرح،امکانپذیر نگردد.با توجه به وجود تجارب نسبتا مشابه در برخی کشورها در اعسطای گسترده سهام(عدالت)به مردم،بررسی این تجارب، نکات قوت و ضعف طرحهای اجراشده و چالشهای تجربهشده توسط این کشورها،میتواند زمینهساز ارایه راهکارهایی در جهت اصلاحات اجرای طرح سهام عدالت و دستیابی به اهداف متعالی آن گردد. این مقاله،حاصل مطالعاتی است که در راستای پروژه«شناسایی اولویتهای مطالعاتی طرح سهام عدالت»، صورت گرفته است.در بخشی از این پروژه،تلاش شده است تا با مطالعه تجارب چند کشور منتخب به شناسایی نقاط ضعف و چالشهای احتمالی پیش روی طرح مصوب سهام عدالت پرداخته شود و براساس نقاط قوت هریک از کشورها و یا برای فایق آمدن بر نقاط ضعف آنها،راهکارهایی برای برطرف نمودن چالشهای احتمالی اجرای طرح سهام عدالت ارایه گردد. این پروژه،از سوی«سازمان خصوصیسازی»تعریف شده و توسط کارشناسان«گروه مشاوران جوان وزارت امور اقتصادی و دارایی»اجرا شده است.
ملخص الجهاز:
"3-3-1-هدف دولت از ایجاد صندوقهای سرمایهگذاری خصوصیسازی با توجه به اهمیت انفصال مالکیت و مدیریت از دولت و اینکه واگذاری مالکیت،بهتنهایی نمیتواند اهداف و انگیزههای خصوصیسازی را تجدید ساختار و بازسازی شرکتها و بنگاهها براورده نماید و از سویدیگر،با عنایت به خرد شدن مالکیت دلیل اجرای برنامه کوپن سهام،لازم است تا تدبیری اندیشیده شود که وظایف مدیریت شرکتها و بنگاههای دولتی واگذار شده به بخش خصوصی،به نحو احسن انجام پذیرد.
برای هر کوپن نیز،به جای تعیین ارزش پولی،0001 امتیاز در نظر گرفته شده بود که به ازای آن، امکان خرید 3 سهم از شرکتهای مشمول این برنامه و یا سهام صندوقهای سرمایهگذاری خصوصیسازی وجود داشت.
نکات قابل خمتوجه در مورد کلیت طرح سهام عدالت: 1-2-5-تشکیل وزارتخانه و یا کمیتهیی که تولیت اتمام امور مرتبط با خصوصیسازی را بر عهده گیرد(و از جمله اجرای طرح کوپن سهام)،در بیشتر کشورهای درحال گذار مطرح بوده است،مثل تشکیل وزارت خصوصیسازی در جمهوری چک، کمیته مالکیت دارایی در روسیه و یا وزارت انتقال مالکیت در لهستان،در کشور ما،علیرغم ایجاد سازمان خصوصیسازی،به نظر میرسد که تمرکز اختیارات و تصمیمگیریها رعایت نشده و اقداماتی به صورت موازی در سایر نهادها و وزارتخانهها صورت میگیرد.
91-2-5-ایجاد بسترهای مناسب پیش از اجرای برنامه سهام عدالت در ایران،از طریق اصلاح ساختار شرکتهای دولتی و اعطای آزادی عمل بیشتر به مدیران،ایجاد شوراهای کارگری در کارخانهها-که قدرت چانهزنی با دولت و مدیران را برای آنها به همراه آورد-تمرکززدایی در تصمیمات شرکتها و توجه به نقش مناطق جغرافیایی و خود بنگاهها در ایفای تصمیمات(همانند تجربه روسیه و چک)از عوامل مؤثر در موفقیت برنامه سهام عدالت خواهد بود."