ملخص الجهاز:
"در این دوران،رهبران بسیاری دربارهء ارزش این جنبش و سمتوسوی آن به بحث و بررسی پرداختند،ولی در آن میان شاید هیچ کس همچون خلیل ملکی رهبر حزب نیروی سوم راهکاریسازنده به دست نداد.
به بهرهگیری از این متون،بویژه بر آنم تا دربارهء نظریهء نیروی سوم ملکی و رابطهء آن با جنبش ملی شدن نفت به پژوهش بپردازم.
این پژوهش را با بحث دربارهء پیشینهء ملکی آغاز میکنم و سپس در زمینهء حضور وی در حزب توده و فعالیتهای او در دوران ملی شدن نفت ادامه میدهم.
از آن پس،ملکی و بیشتر اعضای کمیتهء ایالتی حزب توده دیگر کوششی برای رسیدن به هدفهای خود در چارچوب حزب به کار نبستند،ولی در بهمن 7231 جمعیت سوسیالیست توده ایران را بر پا کردند.
به هر رو،جمعیت سوسیالیست از کمکاریها و خطاهایی که رهبری حزب توده مرتکبشده بود،پرهیز داشت و بر آن بود که پشتیبان حقوق همهء طبقاتی باشد که زیر بار استبداد و خود کامگی بودند و میخواست پیشگام مبارزهء ملی با عموامل امپریالیسم باشد.
61 فعالیتهای ملکی در دوران ملی شدن نفت در دههء 0231 وضع اقتصادی ایران از بسیاری جهات اسفباز شده بود.
یک جناح،از اعضای گروه پیرو ملکی که از حزب توده جدا شده بودند تشکیل میشد که شماری از کارگران نیز به آنان پیوستند.
سرانجام؛دخالت مستقیمی نیز از سوی حامیان ملی شدن[نفت]صورت نگرفت؛چرا که آنان امید خود را پایان گرفتن مسئلهء نفت از دستداده و از بابت اقتصاد ایران که از هنگام آغاز شدن جنبش ملی وضع ناگواری یافته بود،نومید شده بودند.
بنگرید به: (به تصویر صفحه مراجعه شود) [این کتاب با نام اقتصاد سیاسی ایران به ترجمه محمد رضا نفیسی به فارسی منتشر شده است] (02)."