ملخص الجهاز:
همچنین اهمیت تبریز را برای عثمانیها در ساخت قلعه و مسجد و تنظیم وقفنامهبرای آن-که موضوع این نوشته است-میتوان استنباط نمود.
مؤید این مقال این بیت مولانا وقوعی تبریزیکه مشعر بر این حال کثیر الاختلال در سلک نظم کشیده است میباشد که: {Sوقوعی کربلا تسکین دردم میدهد ورنه#دلم از غصه تبریز ویرانتر ز تبریز است9S}همچنین محمود بن هدایت الله افوشتهای نطنزی در کتاب نقاوة الاثار فیذکر الاخیار از منظر دیگری به تسخیر تبریز و اقدامات عثمانیها نگریسته مینویسد:«رومیان شروع در خرابی کرده،اکثر عمارات عالیه را از بیخ و بن برانداخته و بعضیاز قیساریه را کنده چنین استماع رفت که در تحت بنای آن عمارت،دفینهای مشتملبر نقود فراوان به دست رومیان افتاد و به این گمان تمامی عمارات تبریز را بآبرسانیده خاکش بباد بردادند و چون داب(آداب)سلاطین روم این است که هرگاهلشکری به تسخیر بلادی و کشوری فرستند،حسب الحکم مطاع هر نفر از آن لشکریک من گچ و پنج عدد آجر همراه برند که هر محل را بتصرف درآورند،در آن مقامقلعهای به استحکام بسازند،بنابراین عمارات تبریز را کنده مصالحش را با آنچههمراه آورده بودند دولتخانه تبریز را با میدان صاحب آباد در عرض بیست روز حصاریدر غایت متانت ساختند و مجموع سپاه روم در آن قلعه رفته،اسباب قلعهداری،ازضربهزن و توپ و تفنگ و سایر آلات جنگ بر برج و باره آن حصار نصب کرده لوایجدال و رایت قتال برافراختند.
31 6-درباره سرنوشت قلعه و آنچه که در داخل آن توسط عثمانیها احداث شدهبود،مجموعه منابع متفق القول هستند که شاه عباس پس از بازپسگیری تبریز،دستور ویرانی همه آثار عثمانی را در تبریز صادر میکند تا هیچ علقهای از آنان باقینماند.