خلاصة:
در این مقاله، چند سند تاریخی در خصوص مناسبات شاهزادگان دورة قاجار ارائه شده است. این اسناد از آنرو که اطلاعاتی را در خصوص مناسبات سیاسی شاهزادگان با اتباع خارجی در ایران نشان میدهند حایز اهمیتاند.
ملخص الجهاز:
"نمره 24 در تبریز 20 می 1866 مطابق پنجم محرم 1283 مقرب الخاقانا عمدة الخوانین العظاما دوستان استظهارا مشفقا مکرما در جواب مراسله مورخ 28 ذیحجةالحرام آن دوستان استظهاری که در ضمن آن تفصیل سببهایـی که به شما معلوم شده است دارد که چرا لازم میآید، جارج صاحب2 وجه تمسک چهار هزار تومان را که نزد نواب مستطاب حشمتالدوله3 به رسم ضمانت برای مرحوم شاهزاده ملک قاسم میرزا4 گذاشته بود، اولا زحمت اظهار مینمایم، آنچه را که برخلاف سببهای مزبوره به دوستدار ظاهر میشود و ثانیا جهاتی که برخلاف انصاف مطالبه نمودن از جارج صاحب تنخواه مزبور را ظاهر شده است.
چنانکه در میان نوشتجات قونسولگری از سواد کاغذی که عالیجاه استیونس صاحب قونسول به تاریخ 25 شعبان 1269 به نواب حشمتالدوله نوشته است و لفا فرستاده شد معلوم میشود که در آن وقت جارج صاحب مبلغ سه هزار و پانصد تومان متجاوز از شاهزاده ملک قاسم میرزا طلب داشت.
فقره هفتم اینکه طامسن6 صاحب که در طهران وکیل قونسول بوده، در سنة 1859 مسیحی مطابق سنه 1276 از سلطانیه به جارج صاحب نوشته بود که در باب قسط سیم، یعنی قسط ده هزار تومان میرزا عبدالوهاب خان7 به من حالی کرد که من میتوانم آن وجه را مثل وقتیکه در قونسولگری موجود باشد بدانم و میگوید که محض به جهت بودن در سفر تا به حال داده نشده است و خودش بر عهده خود میگیرد که یا در تبریز و یا بعد از معاودت شاه به دارالخلافه، همان ساعت خواهد داد."