ملخص الجهاز:
"در این بخش از مقاله به بررسی موارد سهگانه بالا میپردازیم: الف)تعیین تاریخ تقریبی سروده شدن قصیدهی متضمن ترکیب«نیم آدمی»: 1-با استناد به ابیات 58 تا 63 این قصیده،واژههای«مه»و«گل»و«درج»و«برج» و«صدف»و«شیرین»و«شهد»استعاره از همسر اول شاعر و«جوهر روشن»،«کوکب رخشان»و«در»استعاره از فرزند جوانمرگ شاعر«رشید الدین»میباشد و با علم به این که تاریخ قطعی مرگ رشید الدین پس از بازگشت خاقانی از سفر دوم حج و به سال 571(3)رخ داده است و مادر رشید الدین نیز بلافاصله بعد از مرگ فرزند،بدرود حیات گفته است قطعا این قصیده نمیتواند قبل از سال 571 هجری سروده شده باشد.
اشارهای بدانها نشده است و از آنجا که منظومهء تحفة العراقین در طول اولین سفر حج شاعر یا بعد از آن(551)سروده شده است میتوان مطالب ذیل را از آن استفاده نمود: امسال عزیمت تو میداشت لیک انده والدینش نگذاشت چون بر دل والدین گره دید باراملش گشاده به دید (تحفه،ص 36) که این نکته دلالت بر حیات والدین شاعر دارد و یا در جای دیگر از این منظومه به پیری مادر و اینکه وی دوران کهولت سن را میگذارند بدینگونه اشاره مینماید: آن پیرزنی که مرد معنیست آن رابعهای که ثانیش نیست (تحفه،ص 215) در ضمن خاقانی در این منظومه به مرگ عموی خویش اشاره میکند.
خاقانی تنها در دیوان به مرگ مادرش اشاره میکند ولی هیچ قرینهای به دست نمیدهد که وی در چه سالی درگذشت است: مادرم کرد وقت نزع،دعا که ترا بانگ و نام سرمد باد عمر تو عمر نوح باد ولی دولتت دولت محمد باد (دیوان،ص 874) در منشأت نامهای از شاعر به پسر عمویش وحید الدین عمر در دست داریم که یک سال بعد از سفر اول حج و در سال 552 هجری نوشته شده است که میتواند به روشن شدن تاریخ مرگ مادر شاعر کمک نماید؛در قسمتی از این نامه چنین آمده است: «..."