نکته ها و یادداشت ها مقدمة ومراجعة

"صدوق این تفسیر را در کتابهای خود از طریقهمین شخص یعنی محمد بن القاسم المفسر الجرجانی(یا استر ابادی)روایت می‌کند،گرچه همواره چنین تصورمی‌کند که دو تن یاد شده تفسیر را نه مستقیما بلکه بهواسطه پدرشان از امام حسن عسکری(ع)روایت می‌کنند(به طور نمونه،نک:معانی الاخبار،33 و بسیاری مواضعدیگر از کتب صدوق). روایت پدر ناصر از علیبن جعفر در کامل الزیارات ابن قولویه نیز ثبت شده است(چاپ نشر الفقاهه،ص 15-52؛نیز نک:بشاره المصطفی،ص 56:برای روایت محمد بن منصور از پدر ناصر ازابراهیم بن رجاء الشیبانی) با مراجعه به روایات محمد بن القاسم مفسر ازاحمد بن الحسن حسینی در سایر کتب صدوق روشنمی‌شود که مراد از حسن بن علی در اسانید 12 گانه معانیالاخبار،امام عسکری(ع)است و نه حسن بن علی الناصر(یا ناصری)و در اینجا تحریفی در سند صدوق رخ دادهاست(برای این روایت نک:عیون اخبار الرضا(ع)274/1،297،312،2/2،52؛الامالی،ص 110،651 که عموماهمان احادیث موجود در معانی الاخبار است)."