خلاصة:
ظهور اسلام بارانی بود که از ابرهای رحمت الهی باریدن گرفت و زمینهای آماده و تشنه کمال را بارور کرد و سرسبزی و طراوت و میوههای سعادت را در اختیار بشریت قرار داد و پیشبینی شد که نزول رحمت الهی،انسانها و سرزمینهای گسترده دیگری را نیز تحت پوشش قرار خواهد داد. پیامبر خدا(ص)در آغاز حرکت خویش از قومی سخن گفت که بااستعداد و قابلیت خود پذیرای این رحمت الهی خواهد بود و با جذیت و راستی به رشد و پیشرفت آن کمک خواهد کرد. تردیدی نیست که این قوم،فارسیزبانان و ایرانیان بودند که بارها با صراحت و آشکاری تمام و با تعبیرات زیبایی از جانب رسول خدا(ص)مورد تمجید واقع شدند که از جمله آنها این جمله است:«اگر علم و دانش در عمق ستارگان باشد،مردانی از فارس آن را به دست خواهند آورد». ایرانیان به دلایل مختلف که مهمتر از همه،عشق و علاقه فراوان به اسلام و قرآن بود در همه میدانهای مربوط به گسترش دانش اسلام از جمله میدانهای مربوط به ادبیات عرب و زبان و فرهنگ دینی کمک شایانی کردند که این مقاله درصدد است با بیان بخشی از تاریخ تحول ادبیات عرب،نقش برجستهء ایرانیان و دلایل این نقشآفرینی را در شکوفایی آن مشخص،و نمونههایی از آن را معرفی کند.
ملخص الجهاز:
"ایرانیها به حکم انگیزه مقدس دینی و به حکم عهدهدار شدن مناصب اداری در دولت عباسی و همچنین علمجویی و دانشطلبی خود بیش از هرچیز به فهم زبان و ادبیات عرب همت گماشتند و با این نگاه،که زبان عربی زبان قرآن و زبان بین الملل اسلامی است به ضبط و تدوین قواعد آن با شور و نشاط و جدیت تمام روی آوردند و در بسیاری از حوزهها به مقام استادی نائل شدند.
این موفقیتها به عوامل متعددی وابسته است که مهمترین آنها عبارت است از: 1-اهمیت اسلام و قرآن نزد ایرانیان 2-نفوذ ایرانیان در ارکان دولت عباسی و نیازمندی به فهم زبان عربی 3-فراهم شدن زمینههای توسعه علم و فرهنگ و دانشطلبی فراوان ایرانیان 1-اهمیت اسلام و قرآن نزد ایرانیان اگرچه ایرانیها در تحول علوم مختلف و متعدد مانند علم کلام و تاریخ و جغرافیا و ادبیات و فلسفه و علوم طبیعی و ریاضی تأثیرگذار بودند،اهتمام آنها به علوم دینی بیش از سایر موارد بود.
دکتر حسن ابراهیم حسن میگوید:«از مواردی که نظر پژوهشگر تاریخ فرهنگ اسلامی را به خود جلب میکند این است که بیشتر کسانی که به علم و مشغول شدند،غیرعرب و بخصوص ایرانیها بودند و چون زبان عربی تنها ابزار تفاهم و ارتباط بین مسلمانان و زبان علم و دانش در آن روزگار بود از اهمیت زیادی برای همگان برخوردار بود».
نمونههایی از تاثیرگذاران ممتاز یارانی بر ادب عربی در کتابهای تاریخ ادبیات عرب،موارد بسیار از این مجموعه ذکرشده که از جمله آنها کتاب قیس آل قیس با عنوان الایرانیون و الادب العربی است که به دانشمندان ایرانی زیادی در این حوزه اشاره کرده است(آل قیس،3631 ج 1:24)که در اینجا به اختصار تنها به ذکر مواردی بسنده،و خوانندگان محترم به کتابهای تاریخ ادبیات عرب ارجاع داده میشود."