ملخص الجهاز:
"کند و کاو در این آثار و اسناد چنان وسعتی دارد که برخی میگویند امروزه باید از وجود رشتهای به نام«مطالعات صفوی»(یا به قول آقای کالمار Etude Safavide )یاد کرد.
9از جنبهای میتوان گفت که مضمون این دو مقاله با تصویر تاریخیای که آقای محمد محمدی ملایری در تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی(تهران،1372)طرح میکنند همخوانی دارد.
میتوان گفت که دو مقالهء ایشان نوعی باستانشناسی فرهنگیاند؛ لایههای فکری فرهنگ تودهء دوران صفوی را غبارزدایی میکنند و نشان میدهند که چگونه مفاهیمیچون تولی و تبری،مناسکی چون قمهزدن و روضه خواندن و گرایشهایی چون سبهء ابوبکر و عمر و عثمان به تدریج به فرهنگ مردم تحمیل شد و چگونه شاهان صفوی،از جمله شاه عباس،در شهرها به جنگ حیدری و نعمتی دامن میزدند و چگونه از این کشمکشها به عنوان وسیلهای برای کنترل سیاسی شهرها استفاده میکردند.
از سویی آقای محسنی از نفوذ شعر فارسی در عصر صفویه در تسیای مرکزی امروز یاد میکنند و با بحثی گیرا دربارهء زندگی و سفر یکی از شعرای آن زمان،محمد بدیع متخلص به ملیح،به استنتاجی میرسند که نه تنها برای تاریخ صفویه،بلکه برای اوضاع امروز جهان نیز اهمیتی ویژه دارد.
گاه محققی چون آقای هاندا طرح دقیقی از شهر اصفهان در سدهء هفدهم و سیاههای از مهمترین ابنیهء عمومیآن شهر فراهم کردهاند،18گاه تحول شهرسازی و باغها و کاخها شهر هرات محل توجه بوده است،19زمانی مورخی چون آقای احسان اشراقی،طرح شاه طهماسب را برای بسط و توسعهء قزوین به عنوان دار السلطنه ایران حلاجی کردهاند،20و گاه شرایط بنیانگذاری بندرعباس و ملاحظات استراتژیک شاه عباس در تأسیس این شهر مورد بخث قرار گرفته است."