خلاصة:
در میان دانشمندان بزرگ شبهقاره هند که پاسدار زبان فارسی و فرهنگ ایرانی بودهاند «عبدالحق محدث دهلوی» چهرهای برجسته
ولی ناشناخته است، وی نقشی بهسزا در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی ایفا کرده است.او ستاره درخشانی در قرن دهم هجری است که بیش از 150 کتاب و رساله نگاشته است. این مقاله درباره زندگینامه این خردمند
بزرگ بوده و مشخصات حدود 80 عنوان از کتابهای وی را دربر دارد، اطلاعات این کتابها از فهرستهای نسخ خطی و منابع و مأخذ
گرفته شده است.کتابهای عبدالحق موضوعات گوناگونی را به خود اختصاص میدهد. موضوعاتی همچون تفسیر، تجوید، حدیث، فقه، عقاید، تصوف،
ادعیه، سیاست، نحو، تاریخ، منطق و ادبیات. این مقاله به توضیحاتی نیز درباره کتابهای مهم وی مانند اخبار الاخیار، اشعه اللمعات،
مدارج النبوه، جذب القلوب و فضائل ائمه اثنی عشر میپردازد.
ملخص الجهاز:
"یکی از اقداماتی که عبدالحق محدث دهلوی در طول حیات خود انجام داده مکتوباتی است که هر از چندی بر اساس احساس وظیفه و فراهم بودن شرایط، به حاکم وقت خود ارسال میکرده است، دو رساله از او فعلا در دست است که اندیشه سیاسی خیرخواهانه وی را نشان میدهد.
1. اخبار الاخیار فی اسرار الابرار معروفترین کتاب وی است، شرح احوال و آثار عرفای شبهقاره، صوفیان چشتیه، سهروردیه، قادریه، نقشبندیه است، خود علت نگارش این کتاب را چنین مینویسد: محقق و مقرر است که مؤثرترین حالات بلکه افضل عبادات مصاحبت اهل کمال و مجالست مقربان درگاه ذوالجلال است...
در مقدمه مینویسد: بعد از رجوع حرمین شریفین ـ زاد هما الله تشریفا و تعظیا ـ و حصول اجازت روایت حدیث از مشایخ آن دیار شریف چون توفیق و تائید الهی دستگیری کرد و در خدمت این علم شریف در مقام استقامت بنشاند خواست که کتاب مشکوة المصابیح را که درین روزگار به سمت تداول و اشتهار موسومست شرح کند...
این کتاب در هفده باب در شرح حالات و اخبار مدینه منوره است.
خود در مقدمه کتاب مینویسد: این چند سخنی است در احوال دوازده امام، منقول از فصل الخطاب پارسا، در بیان احوال و سیرت دوازده امام پاک علیهم السلام.
9. عبدالحق محدث دهلوی فهرست تألیفات خود را تحت عنوان «تألیف قلب الألیف فهرست التوالیف» نوشته است که در کتاب فهرست مشترک نسخههای خطی پاکستان اثر استاد احمد منزوی (پاکستان، اسلام آباد، 1988 م.
د: فهرست مشترک نسخههای خطی، استاد احمد منزوی، در فهرست مذکور مشخصات این کتابها آمده است: ـ آداب الصالحین."