خلاصة:
بیش از 50 درصد لیتولوژی حوضه آبریز کارده در شرق زون کپه داغ را سنگهای کربناته آهکی و دولومیتی تشکیل میدهد.که علاوه بر فرمهای کارستی تکامل یافته در آنها،به شدت درز و شکستگی یافتهاند.از آنجا که حساسیت سیستمهای زهکشی کارست به انتقال یا ورود هر گونه مواد آلاینده زیاد است،وجود هر گونه مواد آلاینده مانند تجمع زبالهها،فضولات دامها،جریان یافتن فاضلابها و پسابهای سکونتگاهها به رودخانهها و زبالهریزی توسط گردشگران میتواند از جمله عوامل بالقوه در منابع آب کارست حوضه باشد.علیرغم بهرهبرداری از آبخانهای کارستی در ارتفاعات شمال شهرستان مشهد و نیز استفاده از منابع آبهای سطحی کارست به منظور آب شرب شهر مشهد،هنوز هیچ نوع اقدامات حفاظتی و یا مدیریت منابع آب کارست وجود ندارد.این مسأله یکی از مشکلات عمدهی استفاده از منابع آب کارست در سطح منطقهای و ملی میباشد و ضرورت یک استراتژی و برنامهریزی همهجانبه را در کنترل منابع آب کارست میطلبد.هدف اصلی مقالهی حاضر ویژگیهای کارست ژئومورفولوژی حوضهی کارده در ارتباط با حساسیت سیستم زهکشی و نیز عوامل بالقوه آلایندهای است که به ویژه طی سالهای اخیر شدت یافتهاند.این عوامل پس از شناسایی در منطقه طبقهبندی گردیده و موقعیت تمرکز آنها بر روی نقشه ترسیم شده است که میتواند برای مدیران اجرایی و برنامهریزان حائز اهمیت باشد.
ملخص الجهاز:
"جدول 1:توزیع سازندهای کارستساز(آهکی-دولومیتی)منطقه مورد مطالعه* (به تصویر صفحه مراجعه شود) *نقشههای زمینشناسی 100000/1و عکسهای هوایی 40000/1 تعداد زیادی غار در این دو سازنده زمینشناسی تشکیل شدهاند که عمدتا مرتبط با ساختار سنگ و سیستم درز و شکست بوده و بر طاقدیسها منطبقاند،مساحت سازند کربناته-دولومیته مزدوران(2)معادل 17933 هکتار میباشد که بیشترین سطح را از نظر نوع سازند به خود اختصاص داده است(بدیعی نامقی،1373:142).
عوامل بالقوه آلایندگی منابع آب کارست از آنجا که شبکه درز و شکستگی یا تخلل ثانویه توسعه یافته و کاربری زمین به صورت سنتی(کشاورزی و دامداری سنتی)انجام میشود،از طرفی ورود جهانگردان و توریست به این نواحی ییلاقی فشار وارده بر محیط زیست حوضه کارست را بیشتر کرده است،یکسری عوامل ویژه منجر به آن گردیده که خطرات بالقوه آلودگی منابع آبی را به همراه داشته باشد و یا حد اقل آن که در آتیه ممکن است احتمال تاثیرگذاری این خطرات بالقوه افزایش یابد.
اگرچه هیچ گونه آزمایش ردیابی بدین منظور صورت نگرفته است ولی در بیشتر موارد کاربردی غیر اصولی در اطراف مناظر کارستی این خطر (1)-زیر حوضه آل-کارده جدی را به همراه دارد که آبهای چشمهها یا رودخانههای سطحی در منطقه آلوده شده و یا اینکه مواد آلاینده توسط شعبات رودخانه کارده به دریاچه سد وارد شده و در موقع کم آبی خطر آلوده شدن را افزایش دهد.
اگرچه آزمایشات ردیابی در نواحی کارستی کشور انجام شده است ولی وجود برخی مخاطرات بالقوه آلاینده منابع آب کارست و یا آثار آن در این نواحی وجود دارند که میتوانند در بحرانی شدن منطقه نقش داشته باشند و از آنجا که پیشگیری مناسبتر از درمان یک منطقه یا اکوسیستم بیمار میباشد لذا در ذیل برخی از راهکاری مهم مدیریت قلمروهای کارستی از جمله حوضهی مورد مطالعه پیشنهاد میگردد."