خلاصة:
در بازدیدهای میدانی مکرر از حوضه آبریز اوجان چای در دامنه شمال شرقی توده کوهستانی سهند مشاهده شد که انواع حرکات توده ای، بناهای شهری و روستایی، زمین های زراعی و شبکه های ارتباطی را تهدید و تخریب می کنند. پژوهش حاضر سعی دارد با ترسیم نقشه پهنه بندی خطر وقوع زمین لغزش ها در این منطقه، علاوه بر شناسایی نواحی مستعد حرکات توده ای، سهم مردم محلی را در وقوع این پدیده ها بیان کند. به این منظور، ابتدا عوامل موثر در رویداد زمین لغزش ها انتخاب و نقشه های معیار آنها به همراه نقشه پراکنش زمین لغزش ها در حوضه آبریز اوجان چای ترسیم شدند. سپس با محاسبه تراکم حرکات توده‌ای در کلاس های مختلف متغیرهای انتخابی و وزن آنها، بر اساس روش های آماری و تلفیق نقشه های وزنی در سیستم اطلاعات جغرافیایی و نرم افزارهای Arc/View Arc/GIS ، نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش منطقه مورد مطالعه ترسیم شد.1- استادیار مرکز پژوهش‌های جغرافیایی دانشگاه تبریز.با بررسی تراکم زمین لغزش ها متغیرهایی که فعالیت های انسانی در آنها دخالت دارند، سهم انسان در وقوع حرکات توده ای اوجان چای آشکارشد. صحت نقشه پهنه بندی نیز براساس معادله های ریاضی تأیید شد. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که در وضعیت کنونی در حدود 36 درصد منطقه مورد مطالعه در نواحی با خطر متوسط تا بسیار زیاد از نظر وقوع زمین لغزش قرار دارد. حداکثر تراکم زمین‌لغزش‌ها در حوضه آبریز اوجان چای در شیب‌های 45-30 درجه واحد کوهستان، رسوبات آبرفتی کواترنر و سازندهای قرمز تحتانی، بارش‌های بیش‌از 400 میلی‌متر، نواحی کشت آبی حاشیه رودخانه‌ها و در 500 متری نزدیکی روستاها می‌باشد. سهم عوامل انسانی نیز در وقوع پدیده زمین لغزش حوضه مورد مطالعه، 21 درصد برآورد شده است. مسلما با رشد جمعیت و افزایش حضور انسان در مناطق کوهستانی و پایکوهی، نواحی مستعد ناپایداری در حوضه مورد مطالعه به صورت بالفعل مخاطره آمیز خواهد شد. این امر ضرورت توجه مدیران و مسوؤلان را در اجرای برنامه های عمرانی توسعه به نواحی مستعد ناپایداری آشکار می سازد.
ملخص الجهاز:
"در این راستا، مطالعه‌ی حاضر با طرح این سوال‌ها که: ـ توزیع جغرافیایی خطر زمین‌لغزش در حوضه آبریز اوجان‌چای چگونه است؟ ـ و انسان با انجام انواع فعالیت‌ها در محیط طبیعی و اجرای برنامه های عمرانی به چه میزان در وقوع زمین لغزش‌های دامنه شمال‌شرقی توده کوهستانی سهند نقش دارد؟ با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش‌های آماری برای اولین بار به پهنه‌بندی خطر حرکات توده‌ای و شناسایی نواحی با حساسیت کم تا بسیار زیاد از نظر وقوع زمین لغزش اقدام کرده و تأثیر فعالیت‌های انسان (زراعت، دامداری و اجرای پروژه‌های عمرانی) را در تشدید وقوع این پدیده‌ها از طریق روش‌های کمی در حوضه‌های آبریز اوجان‌چای مورد بررسی قرار می‌دهد.
شکل9- احداث جاده در رسوبات آتشفشانی ما بین روستاهای نوجه ده کوه و هراب (کرمی،1384) به این ترتیب، تعدادی از روستاهای منطقه که از نظر موقعیت جغرافیایی، در دامنه‌های پایکوهی ارتفاعات سهند استقرار دارند و یا در دره‌های بزرگ حوضه مورد مطالعه واقع شده‌اند، مانند روستاهای نوجه ده کوه، آنا خاتون، نهر، هراب، کذبین، قیسناب، میاردان، گله خانه و هلان، از نظر وقوع زمین لغزش ها در محدوده‌های پر خطر (متوسط‌ـ بسیار زیاد) قرار دارند.
بنابراین برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار در این منطقه، در مدیریت و برنامه‌ریزی‌های مربوط به بهره‌برداری از منابع و جاذبه‌های طبیعی حوضه آبریز اوجان چای، بویژه اجرای طرح‌های عمرانی و توسعه (احداث راه) و یا در زمینه گردشگری (تأسیسات تفریح زمستانی) و غیره، توجه به نقشه‌ی پهنه‌بندی خطر حرکات توده ای و نواحی با توان بسیار بالای مناطق کوهستانی ضروری می‌باشد."
(
, 
, 
)
