خلاصة:
این مقاله با هدف تحلیل و بررسی روند شهر نشینی و توسعه فیزیکی شهر زابل، به بررسی دوره های مختلف شهرنشینی اهم از پیدایش و گسترش، علل و زمینهها و بستر مساعد، چگونگی و چرایی این توسعه پرداخته است تا در بعد کاربردی بستر مساعد و مناسبی برای هر گونه برنامه ریزی شهری، تصمیم گیری و سیاستگذاری در این شهر و منطقه باشد و برنامهریزان را چراغ راه مفیدی به حساب آید.روش کار در این پژوهش؛ توصیفی– تحلیلی است که با نگاه قیفی به روند شهرنشینی و توجه به گذشته به منظور تصمیم گیری منطقی در حال و با بهره گیری از مطالعات کتابخانهای و میدانی، جدولها، نقشهها و نمودار های مورد نیاز به تجزیه و تحلیل مطالب پرداخته است. برخی از مهمترین نتایج این تحقیق عبارتند از:- قدمت طولانی مدت شهر نشینی در منطقه به قبل از میلاد مسیح (3200 سال قبل از میلاد) باز می گردد.1- استادیار گروه جغرافیای دانشگاه زابل- پیدایش و پویایی شهر زابل ناشی از؛ شرایط منطقه ای (خاک مساعد و آب کافی) و فرا منطقهای (هیرمند و افغانستان) بوده است.- شهر نشینی در این منطقه از روال منطقی تبدیل روستا به شهر تبعیت میکند (تبدیل روستای حسین آباد به شهر زابل).- بیشترین توسعه و گسترش فیزیکی شهر زابل ناشی از شرایط بوجود آمده پس از انقلاب اسلامی بوده است.
ملخص الجهاز:
"یکی دیگر از عواملی که وجود شرایط سخت حاکم بر منطقه را تشدید نموده و زمینه را بیش از پیش برای مهاجرت روستاییان به شهر زابل آماده کرده، وقوع خشکسالی های ادواری هیرمند بوده که در همین زمان یعنی سالهای20- 1318 شمسی به کلی خشک شده و جاده جلای وطن مردم سخت کوش سیستانی را برای سالهای متمادی (بویژه 50-1349) هموار نمود که این جاده هنوز هم مسافران خاص خود را داراست (بزی، 1370: 23-22).
نقطه عطف مهاجرتهای روستایی به شهر زابل دردهه بعد از آن(1375) متجلی گردید؛ پس از انقلاب اسلامی، به دلیل گشایشی که قبل از آن در درآمدهای نفتی کشور در اوایل دهه 50 به وجود آمده بود، سرمایه گذاری قابل توجهی در شهرها از جمله شهر زابل صورت گرفت و بسیاری از زیر ساخت ها از قبیل؛ احداث خیابان، گسترش شبکه های آب، برق، تلفن، توسعه اداری و تأسیسات و تجهیزات شهری باعث شد تا در سال 1365 جمعیت شهر زابل به بیش از 3 برابر دهة قبل از آن یعنی به بیش از 75 هزار نفر افزایش یافته و توسعه فیزیکی شهر زابل بیش از 7 برابر باشد و به 1200 هکتار برسد، که این رشد نامعقول ناشی از مهاجرتهای فرا منطقهای و درون منطقهای، الحاق روستاهای اطراف به پیکره اصلی شهر بوده است (بزی، 1383 :91)."