خلاصة:
بافت مسکونی شهرهای کهن ایران دارای ماهیت و هویتی اصیل است که ریشه در فرهنگ و مذهب ایرانیان دارد.واحد محله به عنوان بخش مسکونی شناخته شده شهرهای قدیمی،پس از ورود اسلام دارای خصوصیات ویژهای گردید که موجب ارتقای رفتارهای اجتماعی شد؛به همین علت به هویتی قابل ملاحظه دست یافت.این سیر تحول تا اواخر دوران قاجاریه و اوایل دوران پهلوی تداوم داشت تا اینکه همزمان با حرکت مدرنیسم در غرب با تحولاتی روبرو شد؛این تحولات خواسته و ناخواسته به مرور زمان موجب تغییر ماهیت و هویت بافت شهری گردید که انعکاس آن تحولات اجتماعی-فرهنگی،آسیبها و ناهنجاریهای اجتماعی در کشور را به ارمغان آورد؛شایان ذکر اینکه برخی از آنها پیامدهای نهچندان مطلوبی را به دنبال داشت.
این مقاله ضمن تجزیه و تحلیل چگونگی تحولات محلهها در بافت قدیم شهری و بویژه علل بیتوجهی نسبت به آن یا تبدیل بافت محلات به واحدهای همسایگی غربی1در بخش گسترش شهرها،به چگونگی رکود و تنزل رفتارهای اجتماعی- فرهنگی،بیهویتی و بیتفاوتیهای اجتماعی ناشی از این تحولات میپردازد.
ملخص الجهاز:
"بافت مسکونی شهرهای کهن ایران دارای ماهیت و هویتی اصیل است که ریشه در فرهنگ و مذهب ایرانیان دارد.
زمان موجب تغییر ماهیت و هویت بافت شهری گردید که انعکاس آن تحولات اجتماعی-فرهنگی،آسیبها و ناهنجاریهای
تبدیل بافت محلات به واحدهای همسایگی غربی1در بخش گسترش شهرها،به چگونگی رکود و تنزل رفتارهای اجتماعی-
بیشتر شهرهای بزرگ ایران اولین تجربه شهرسازی خود را با دگرگون کردن بافت قدیم شهر و بدون برنامهای حساب شده آغاز کردند.
بافت شطرنجی و جدایی عملکردهای شهری بر اساس منطقهبندی خشک بیروح،از مفاهیم پایدار این طرح بود.
موجب نزدیکی ساکنان و بالا رفتن ارتباطات چهرهبهچهره1و روابط اجتماعی متقابل2و تقویت و پایداری این روابط و سرانجام به وجود آمدن فضای گرم
و صمیمی3میشد؛به این ترتیب مشکلات فرهنگی-اجتماعی-اقتصادی مردم به وسیلهء خود ساکنان محلات مرتفع میگردید.
بنابراین با توجه به اهمیت محلات قدیمی و کارایی آنها در انسجام بخشیدن به زندگی اجتماعی مردم،به کارگیری برنامهریزی جامع در
شکل 3 تغییر بافت ارگانیک به هندسی و شروع انعکاس فیزیکی تفکرات مدرنیسم در شهر تهران3-تفاوتهای واحد همسایگی غربی با محلههای سنتی اسلامی-ایرانی
چنانچه مدرسه یادشده برای مثال یکصد محصل داشت با توجه به بعد تقریبی خانوار-که در کشورهای غربی 4 یا کمتر از 4 است-تعداد تقریبی خانوار در آن همسایگی عددی حدود 004 نفر خواهد بود.
محلههای قدیمی در این است که محلههای قدیمی بیشتر بر ابعاد اجتماعی و واحدهای همسایگی بیشتر بر ابعاد فیزیکی تأکید دارند.
شکل 01 بافت ارگانیک یک محله در شهر قدیمی دهلی که محله را به صورت واحدی قابل تشخیص و دارای هویت نشان میدهد[61].
India'',International Conference on Urban Development,Isfahan,New Towns,1993."