خلاصة:
در این نوشتار خاستگاه و سیر تحول عنصر قهرمان در بستر ادبیات حماسی و دینی تأویل میگردد،در حوزهء ادبیات حماسی بر چگونگی شکلگیری قهرمان و بخصوص قهرمان تمام عیاری همانند رستم،فلسفه و مبارزات او با دشمنان خارجی و رقبای داخلی تأکید میشود،در حیطهء ادبیات دین تبارشناسی تطبیقی قهرمانان تعزیه با قهرمانان حماسی در یادگار زریران،سوگ سیاوش، حماسه رستم و سهراب،داستان سیاوش و اسفندیار صورت میگیرد.
ما حصل این تأویل و تبارشناسی قرائت جدیدی از قهرمان در تعزیه است،قهرمان تعزیه عنصری دینی است که تبار آن به وقایع کربلا و حوادث عاشورا میرسد.این قهرمان بر خلاف قهرمان حماسه-که جهانی را تغییر نمیدهد-در فکر تغییر جهان است،او جسم و جان خود را در مسیر هدف مقدسی فدا میکند که بیانگر پیروزی نهایی حق بر باطل است،مضمونی که از یک واقعه حقیقی دینی مشتق شده است.
ملخص الجهاز:
"رستم از عاقبت کار باخبر است؛او حکیمی است که میخواهد از این اتفاق شوم جلوگیری نماید زیرا سرنوشت خود را با سرنوشت اسفندیار در
بیهمتاست و تمام اعتبارات یک قهرمان تمام عیار را داراست زیرا همهء رقبا را مغلوب کرده است؛اما آیا او را در برابر سهراب و اسفندیار باید فاتح نامید؛ باید به صراحت گفت رستم در مبارزه با قهرمان خارجی پیروز است اما در مقابه با قهرمانان دداخلی به توفیقی دست نمییابد.
همچنانکه اشارت رفت،ادبیات حماسی قبل از اسلام در جانمایهء خود مبارزه خارجی و استقلال کشور را اساس قرار داد و رستم قهرمان قهرمانان با
از خلق شاهنامه شروع شد؛زمانی که مردم با توجه به اسلامیشدن جامعه و حضور قدرتها و نیروهای نامقدس،شدیدا نیازمند قهرمانان دین بودند و نه قهرمانان صرفا ملی یا بومی؛در چنین شرایطی چهره سید شهیدان کربلا در ادبیات و تفکر انسان ایرانی شعله میکشد؛همین امر موجب میگردد تا تعزیه
از نظر مضمونی نیز سنخیتی بین قهرمانان تعزیه و سوگ سیاوش وجود ندارد،چون سیاوش قهرمانی است که از فساد درباری فرار میکند اما در
بنا بر عقیدهء پیتر چالکوفسکی تعزیه تنها اثر نمایشی است که تماشاگر میتواند خود را به عنوان قهرمان کوچک در صحنه حس نماید و در کنار سایر
در پایان میتوان گفت تعزیه در مضمون،کاملا دینی است،اگرچه از عناصر و فرمهای ایرانی بهره گرفته است اما این درام منبعث از ذهنیت انسان
تراژدی در بیان و زبان حماسه و حتی شاهنامه یک بعدی است اما تراژدی در تعزیه چند بعدی میشود،این امر در تصویر قهرمان نیز صدق پیدا"